Wyrok z dnia 1971-02-11 sygn. III CRN 521/70

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CRN 521/70

Wyrok z dnia 11 lutego 1971 r.

Artykuł 58 zd. drugie k.p.c. ma odpowiednie zastosowanie do powództwa cywilnego wytoczonego przez prokuratora w postępowaniu karnym na rzecz pokrzywdzonego. Jeżeli pokrzywdzony nie popierał w postępowaniu karnym powództwa cywilnego prokuratora, to prawomocne zasądzenie na rzecz pokrzywdzonego pewnej kwoty tytułem zadośćuczynienia nie stoi na przeszkodzie do wytoczenia przez niego powództwa cywilnego o zasądzenie wyższego zadośćuczynienia.

Przewodniczący: sędzia J. Pietrzykowski. Sędziowie: Z. Wasilkowska (sprawozdawca), H. Dąbrowski.

Przedstawiciel Prokuratury Generalnej: Z. Jędrzejczak.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu sprawy z powództwa Piotra P. przeciwko Pawłowi K. i Janowi Ch. o zapłatę, na skutek rewizji nadzwyczajnej Prokuratora Generalnego PRL od wyroku Sądu Wojewódzkiego w Katowicach z dnia 3 marca 1970 r.,

uchylił zaskarżony wyrok oraz wyrok Sądu Powiatowego w Tarnowskich Górach z dnia 29.X.1969 r. w części oddalającej powództwo o zasądzenie zadośćuczynienia i sprawę w tym zakresie przekazał Sądowi Powiatowemu w Tarnowskich Górach do ponownego rozpoznania.

Uzasadnienie

W pozwie wniesionym do Sądu Powiatowego w Tarnowskich Górach w dniu 6 listopada 1968 r. powód Piotr P. żądał zasądzenia od pozwanych Pawła K. i Jana Ch. kwoty 30.000 zł z tytułu zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę, kwoty 9.812,68 zł tytułem utraconych w czasie choroby zarobków oraz kwoty po 1.976,55 zł miesięcznie tytułem renty uzupełniającej.

Powód podał, że w dniu 8 marca 1967 r. został napadnięty przez pozwanych i dotkliwie pobity, w związku z czym przez dłuższy okres leczył się, a ponadto doznał trwałego kalectwa i utracił częściowo zdolność do pracy.

Pozwani wnieśli o oddalenie powództwa. Ponadto pozwany Jan Ch. podniósł zarzut sprawy prawomocnie osądzonej wyrokiem Sądu Powiatowego w Tarnowskich Górach z dnia 31 maja 1967 r. sygn. II Kp 552/67 w zakresie dotyczącym roszczenia o odszkodowanie z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.

Sąd Powiatowy w Tarnowskich Górach wyrokiem z dnia 29 października 1969 r. zasądził solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwotę 8.016,92 zł, tytułem utraconych zarobków oraz rentę uzupełniającą w wysokości po 500 zł miesięcznie, poczynając od dnia 8 grudnia 1968 r. W pozostałej części powództwo oddalono.

Sąd Powiatowy ustalił na podstawie akt karnych Sądu Powiatowego w Tarnowskich Górach, że obaj pozwani wyrokiem tegoż Sądu z dnia 31 maja 1967 r. sygn. II Kp 522/67 zostali uznani za winnych tego, iż w dniu 8 marca 1967 r. w P. działając z pobudek chuligańskich, wzięli udział w pobiciu powoda, w wyniku czego doznał on wstrząsu mózgu i stłuczenia twarzy, co naruszyło czynności jego organizmu na okres powyżej 20 dni, i za to zostali skazani: 1) Paweł K. - na zasadzie art. 240 § 1 d.k.k. w związku z art. 2 ustawy z dnia 22 maja 1958 r. o zaostrzeniu odpowiedzialności karnej za chuligaństwo (Dz. U. Nr 34, poz. 152) - na karę 2 lat pozbawienia wolności; 2) Jan Ch. - na zasadzie art. 240 § 1 d.k.k. w związku z art. 1 ustawy z dnia 22 maja 1958 r. o zaostrzeniu odpowiedzialności karnej za chuligaństwo i art. 76 § 1 w związku z art. 59 § 1 lit. e) d.k.k. - na 9 miesięcy aresztu. Tymże wyrokiem Sąd Powiatowy zasądził na rzecz powoda kwotę 2.796 zł z 8% od dnia 31 maja 1967 r., a mianowicie: 1.000 zł - tytułem zadośćuczynienia za doznaną na skutek pobicia krzywdę i 1.796 zł - tytułem utraty zarobków za okres 32 dni roboczych. W pozostałej części Sąd Powiatowy w postępowaniu karnym powództwo oddalił.

Opierając się na powyższym rozstrzygnięciu, Sąd Powiatowy co do żądania powoda zasądzenia na jego rzecz zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę uznał, że sprawa w tym zakresie została już prawomocnie rozstrzygnięta przez Sąd w postępowaniu karnym, który zasądził powodowi z tego tytułu kwotę 1.000 zł, oddalając powództwo w pozostałej części. Tym samym więc Sąd w procesie cywilnym nie może ponownie orzekać w tym przedmiocie.

Wyrok ten został zaskarżony przez powoda w części oddalającej powództwo oraz przez pozwanego Jana Ch. w części uwzględniającej powództwo.

Sąd Wojewódzki w Katowicach wyrokiem z dnia 3 marca 1970 r. oddalił rewizję powoda i pozwanego Jana Ch., prostując jednocześnie wyrok Sądu Powiatowego w Tarnowskich Górach w ten sposób, że ustalił początkowy termin płatności zasądzonej renty uzupełniającej na dzień 8 grudnia 1967 r.

Od wyroku Sądu Wojewódzkiego wniósł rewizję nadzwyczajną - na skutek podania powoda i w jego interesie - Prokurator Generalny PRL w części oddalającej powództwo o zadośćuczynienie z wnioskiem o jego uchylenie wraz z wyrokiem Sądu Powiatowego w powyższej części i o przekazanie sprawy w tym zakresie Sądowi Powiatowemu do ponownego rozpoznania. Skarżący zarzuca rażące naruszenie przepisów prawa, a w szczególności art. 3 § 2, 11, 58 i 381 k.p.c. w związku z art. 445 § 1 k.c., a nadto naruszenie interesu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje.

Niesporne jest, że Prokurator Powiatowy w Tarnowskich Górach w dniu 15 maja 1967 r. - działając w interesie pokrzywdzonego Piotra P. wniósł na podstawie art. 66 § 3 k.p.k. powództwo przeciwko oskarżonym Pawłowi K. i Janowi Ch. i żądał solidarnego zasądzenia od nich na rzecz pokrzywdzonego kwoty 3.000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną przez powoda krzywdę oraz kwoty 1.796,36 zł tytułem utraconego zarobku.

Z akt sprawy Sądu Powiatowego w Tarnowskich Górach sygn. II Kp 552/67 wynika, że pokrzywdzony Piotr P. nie skorzystał z uprawnień przysługujących mu z mocy § 4 art. 66 k.p.k. (w brzmieniu dekretu z dnia 21.XII.1955 r. - Dz. U. Nr 46, poz. 309) i nie popierał powództwa cywilnego wniesionego przez prokuratora.

W tych warunkach powstaje zagadnienie, jakie skutki prawne wynikają z orzeczenia wydanego w postępowaniu karnym na skutek powództwa prokuratora wytoczonego w procesie adhezyjnym w interesie pokrzywdzonego obywatela, a w szczególności, czy w sytuacji tej ma zastosowanie art. 58 zd. drugie k.p.c.

Jeśli chodzi o obowiązujący kodeks postępowania karnego (Dz. U. z 1969 r. Nr 13, poz. 96), to zawiera on w art. 60 wyraźny przepis, że w kwestiach dotyczących powództwa cywilnego, a nie unormowanych przez przepisy k.p.k. stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu postępowania cywilnego. Według obecnego stanu prawnego nie budzi więc wątpliwości, że co do powództwa cywilnego wytoczonego przez prokuratora ma w całej rozciągłości zastosowanie art. 58 k.p.c., albowiem przepisy k.p.k. nie normują odmiennie zagadnienia zakresu powagi rzeczy osądzonej wyroku zapadłego na skutek powództwa prokuratora.

Nie inaczej ma się jednak rzecz pod rządem poprzednio obowiązującego kodeksu postępowania karnego, mającego w sprawie niniejszej zastosowanie. Kodeks ten nie zawierał wprawdzie wyraźnego odesłania do przepisów k.p.c., jednakże należy przyjąć, że odesłanie to mieściło się implicite w przepisach art. 66-70 k.p.k. (dotyczących powództwa cywilnego) w kwestiach przepisami tymi nie unormowanych.

Dodać należy, że art. 66 § 4 k.p.k., dając pokrzywdzonemu uprawnienie do popierania powództwa cywilnego wniesionego przez prokuratora i zgłaszania roszczeń dodatkowych, stanowi odpowiednik art. 56 § 1 k.p.c., uprawniającego osobę, na rzecz której prokurator wytoczył powództwo, do wstąpienia do sprawy w każdym jej stanie w charakterze powoda.

W tym stanie rzeczy należy przyjąć, że art. 58 zd. drugie k.p.c. ma odpowiednie zastosowanie do powództwa cywilnego wytoczonego przez prokuratora w postępowaniu karnym na rzecz pokrzywdzonego. Jeżeli pokrzywdzony nie popierał w postępowaniu karnym powództwa cywilnego prokuratora, to prawomocne zasądzenie na jego rzecz pewnej kwoty tytułem zadośćuczynienia nie stoi na przeszkodzie do wytoczenia przez niego powództwa cywilnego o zasądzenie wyższego zadośćuczynienia.

W sprawie jest niesporne, że powód nie popierał powództwa adhezyjnego prokuratora, należy więc stwierdzić, że nie brał on udziału w sprawie, wobec czego częściowe rozstrzygnięcie sprawy przez Sąd w postępowaniu karnym nie pozbawiło go możności dochodzenia roszczeń w tej części, w której nie zostały one zasądzone.

W tych warunkach zarzut rewizji nadzwyczajnej naruszenia art. 58 k.p.c. jest uzasadniony.

Ubocznie należy wspomnieć, na co już zwrócił uwagę Sąd Wojewódzki, że gdyby prawidłowe było stanowisko Sądu Powiatowego co do powagi rzeczy osądzonej wyroku sądu karnego, to w takim razie należałoby zgodnie z art. 199 § 1 p. 2 k.p.c. pozew w tym zakresie odrzucić, a nie oddalić powództwo. Zauważyć natomiast trzeba, że mylnie powołał się Sąd Wojewódzki na uchwałę SN III CZP 31/66 (OSNCP z 1967 r. nr 3, poz. 47), dotyczącą zakresu powagi rzeczy osadzonej wyroku sądu karnego zasądzającego zadośćuczynienie. Uchwała ta bowiem miała na uwadze normalną sytuację, gdy pokrzywdzony sam wytoczył powództwo cywilne, a nie szczególny wypadek, gdy powództwo było wytoczone przez prokuratora i nie było popierane przez pokrzywdzonego. Do takiej szczególnej sytuacji ma zastosowanie norma zdania drugiego art. 58 k.p.c.

Rewizja nadzwyczajna słusznie poza tym zarzuca, że zasądzona prawomocnym wyrokiem kwota 1000 zł nie może być uznana za stosowną w rozumieniu art. 445 § 1 k.c. i że rażąco odbiega od przeciętnych norm stosowanych w praktyce sądowej. Powód bowiem doznał ciężkich obrażeń ciała, leczył się przez szereg miesięcy w szpitalu i w ośrodku rehabilitacyjnym i został ostatecznie uznany za inwalidę III grupy, częściowo tylko zdolnego do pracy.

W tym stanie rzeczy uwzględnieniu rewizji nadzwyczajnej nie może stać na przeszkodzie upływ 6-miesięcznego terminu przewidzianego w art. 421 § 2 k.p.c. Pozbawienie powoda przysługującej mu należności tytułem pokrycia szkody wynikłej z przestępczego czynu o charakterze chuligańskim narusza interes Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.

Z tych przyczyn Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.

OSNC 1971 r., Nr 11, poz. 202