Postanowienie z dnia 1970-11-05 sygn. II CZ 186/70

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II CZ 186/70

Postanowienie z dnia 5 listopada 1970 r.

Jeżeli wskutek pozwu skierowanego przeciwko osobie nieżyjącej wydany został nakaz zapłaty, cofnięcie pozwu względem takiej osoby powoduje uchylenie nakazu zapłaty i umorzenie w stosunku do niej postępowania na podstawie art. 332 § 2 w związku z art. 13 § 2 k.p.c., i to niezależnie od tego, czy wraz z tym cofnięciem połączone było zrzeczenie się roszczenia, które w pozwie przeciwko osobie nieżyjącej nie mogło być skutecznie dochodzone. Wobec braku strony pozwanej przepis art. 357 § 2 k.p.c., nakazujący doręczenie stronom z urzędu postanowień wydanych na posiedzeniu niejawnym, wchodzi w danym wypadku w rachubę tylko w odniesieniu do strony powodowej.

Przewodniczący: sędzia J. Ignatowicz. Sędziowie: S. Gross (sprawozdawca), Z. Masłowski.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym sprawy z powództwa Spółdzielczej Hurtowni Międzyzakładowej w P. przeciwko Wojciechowi Ż., Janowi Ż. i Władysławowi Ż. o 8.136 zł z weksla, na skutek zażalenia powódki na postanowienie Państwowego Biura Notarialnego w P. z dnia 16 kwietnia 1970 r. i w związku z postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia dzisiejszego w sprawie III CZP 31/70,

postanowił zmienić zaskarżone postanowienie Państwowego Biura Notarialnego w P.; w stosunku do Wojciecha Ż. i Władysława Ż. podjąć zawieszone postępowanie, a w stosunku do Jana Ż. uchylić nakaz zapłaty Państwowego Biura Notarialnego w P. z dnia 17 stycznia 1970 r. i postępowanie umorzyć.

Uzasadnienie

Nakazem zapłaty z dnia 17 stycznia 1970 r. Państwowe Biuro Notarialne w P. zasądziło solidarnie od Wojciecha Ż., Jana Ż. i Władysława Ż. na rzecz Spółdzielni Hurtowni Międzyzakładowej "Samopomoc Chłopska" w P. 8.136 zł z % i kosztami.

Pozwani Wojciech i Władysław Ż. wnieśli przeciwko nakazowi zapłaty zarzuty, Janowi Ż. zaś nakaz zapłaty oraz odpis pozwu o jego wydanie nie zostały doręczone, gdyż pozwany ten, jak się okazało, zmarł 18 stycznia 1969 r., tj. jeszcze przed wniesieniem pozwu.

Państwowe Biuro Notarialne postanowieniem z dnia 26 lutego 1970 r., w związku ze śmiercią Jana Ż., postępowanie w sprawie zawiesiło z powołaniem się na art. 174 § 1 pkt 1 i art. 13 § 2 k.p.c.

W dniu 19 marca 1970 r. wpłynęło pismo procesowe, w którym Spółdzielcza Hurtownia Międzyzakładowa w P. cofnęła pozew w stosunku do nieżyjącego w chwili jego wniesienia Jana Ż., wnosząc zarazem o umorzenie względem niego postępowania oraz o podjęcie postępowania w stosunku do pozostałych pozwanych.

Postanowieniem z dnia 16 kwietnia 1970 r. Państwowe Biuro Notarialne odmówiło podjęcia zawieszonego postępowania uznając, że cofnięcie pozwu, jako dokonane już po wydaniu nakazu zapłaty, jest bezskuteczne.

Powodowa Spółdzielnia, zrzekając się roszczenia względem Jana Ż., zaskarżyła postanowienie Państwowego Biura Notarialnego zażaleniem, w toku rozpoznawania którego Sąd Wojewódzki w Kielcach przedstawił Sądowi Najwyższemu w trybie art. 391 § 1 k.p.c. do rozstrzygnięcia następujące zagadnienie prawne:

1) Czy w razie wydania w postępowaniu nakazowym przez państwowe biuro notarialne nakazu zapłaty przeciwko kilku dłużnikom solidarnym, z których jeden zmarł przed wytoczeniem powództwa, o czym wiadomość nadeszła po wydaniu nakazu, biuro powinno zawiesić postępowanie dotyczące tylko nieżyjącej osoby i po cofnięciu - jak w wypadku niniejszym - wytoczonego przeciwko niej powództwa uchylić wydany w tej części nakaz zapłaty i umorzyć postępowanie w trybie art. 332 § 2 k.p.c. bez doręczenia wydanego w tym przedmiocie postanowienia następcom prawnym zmarłej osoby, czy też czynności tych należy dokonać z jej prawnymi następcami po podjęciu zawieszonego postępowania?

2) Czy państwowe biuro notarialne może podejmować decyzje, których wydanie wymaga przeprowadzenia rozprawy (odmowa podjęcia zawieszonego postępowania, przywrócenie terminu do dokonania czynności procesowej itp.)?

Sąd Najwyższy zważył, co następuje.

Wystąpienie z pozwem o nakaz zapłaty przeciwko osobie, która w dacie wniesienia pozwu już nie żyła i której wskutek tego ani nakaz zapłaty, ani pozew nie mogły być doręczone, nie wywołuje żadnych następstw poza zabezpieczeniem powództwa, do czego - w myśl art. 492 § 1 k.p.c. - ograniczają się skutki nakazu zapłaty w chwili jego wydania.

Pozew skierowany przeciwko osobie nieżyjącej - podobnie jak pozew, w którym w ogóle nie wskazano pozwanego - nie powoduje w szczególności wszczęcia postępowania sądowego oraz nie wywołuje skutków objętych zawisłością sporu, która ustawa wiąże dopiero z doręczeniem pozwu (art. 192 k.p.c.). Dlatego też zawieszenie postępowania w stosunku do takiego "pozwanego" nie jest aktualne, a cofnięcie wniesionego w tych warunkach pozwu odnosi skutek polegający na anulowaniu wszelkich dokonanych czynności, jako z istoty rzeczy bezprzedmiotowych, wprost, bez zezwolenia strony przeciwnej, która w tego rodzaju sytuacji nie istnieje.

Skoro zatem na skutek pozwu skierowanego przeciwko osobie nieżyjącej wydany został nakaz zapłaty, to cofnięcie pozwu względem takiej osoby powoduje uchylenie nakazu zapłaty i umorzenie w stosunku do niej postępowania na podstawie art. 332 § 2 w związku z art. 13 § 2 k.p.c., i to niezależnie od tego, czy z cofnięciem tym połączone było zrzeczenie się roszczenia, które w pozwie przeciwko osobie nieżyjącej nie mogło być skutecznie dochodzone. Wobec braku strony pozwanej, przepis art. 357 § 2 k.p.c., nakazujący doręczenie stronom z urzędu postanowień wydanych na posiedzeniu niejawnym, wchodzi w danym wypadku w rachubę tylko w odniesieniu do strony powodowej.

Ponieważ zaś nawet zawieszenie postępowania w stosunku do jednego ze współdłużników solidarnych nie uzasadnia takiego zawieszenia względem pozostałych pozwanych współdłużników, jeżeli nie zachodzi współuczestnictwo konieczne, to tym bardziej brak było podstaw do zawieszenia postępowania względem pozwanych Wojciecha i Władysława Ż. w sytuacji, w której okazało się, że Jan Ż., przeciwko któremu wystąpiono również o wydanie nakazu zapłaty, nie żył już w chwili wniesienia pozwu. Gdy jednak mimo to postępowanie w stosunku do tych pozwanych zostało zawieszone, wniosek powódki o podjęcie postępowania podlegał uwzględnieniu.

Rozpoznanie tego wniosku przez Państwowe Biuro Notarialne w P. na posiedzeniu niejawnym było dopuszczalne niezależnie od sposobu jego rozstrzygnięcia. Stosownie bowiem do art. 183 k.p.c. może zapaść na posiedzeniu niejawnym postanowienie w sprawie podjęcia postępowania, a więc zarówno uwzględniające wniosek o jego podjęcie, jak i odmawiające podjęcia zawieszonego postępowania. Za taką wykładnią powyższego przepisu przemawia w sposób wyraźny zestawienie jego sformułowania z treścią art. 199 d.k.p.c., który wyłączając dopuszczalność wydawania bez rozprawy m. in. postanowień o odmowie podjęcia postępowania, zastrzegł, że bez rozprawy może zapaść tylko postanowienie o podjęciu postępowania. Skoro więc wątpliwość podniesiona przez Sąd Wojewódzki w drugim pytaniu w danej sprawie nie zachodzi, nie mogła ona być w obecnym postępowaniu rozważona.

W tym stanie rzeczy Sąd Najwyższy, na mocy art. 390 § 1 w związku z art. 397 § 2 k.p.c., orzekł jak w sentencji.

OSNC 1971 r., Nr 6, poz. 111