Postanowienie z dnia 1968-06-21 sygn. I CZ 77/68

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I CZ 77/68

Postanowienie z dnia 21 czerwca 1968 r.

Doradca tymczasowy ustanowiony dla osoby, względem której toczy się postępowanie o jej ubezwłasnowolnienie (art. 548 § 1 k.p.c.), może być - gdy sąd, przed którym toczy się postępowanie o ubezwłasnowolnienie, tak postanowi (art. 181 § 1 k.r.o. i art. 549 § 2 k.p.c.) - powołany do jej reprezentowania i do zarządu jej majątkiem. Wówczas jako przedstawiciel tej osoby może on na podstawie art. 901 § 1 k.c. odwołać darowiznę dokonaną przez osobę, dla której został ustanowiony.

Przewodniczący: Prezes J. Pawlak. Sędziowie: J. Ignatowicz (sprawozdawca), J. Przybylski.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym sprawy z wniosku Józefa W. o ubezwłasnowolnienie Marianny W., na skutek zażalenia wnioskodawcy na postanowienie Sądu Wojewódzkiego w Poznaniu - Ośrodek w Kaliszu z dnia 6 maja 1968 r.,

zaskarżone postanowienie uchylił i sprawę przekazał Sądowi Wojewódzkiemu w Poznaniu - Ośrodek w Kaliszu do ponownego rozpoznania.

Uzasadnienie

Postanowieniem z dnia 1 lutego 1968 r. Sąd Wojewódzki w Poznaniu - Ośrodek w Kaliszu oddalił wniosek Józefa W. o ubezwłasnowolnienie jego siostry Marianny W. Postanowienie to zaskarżył tak wnioskodawca, jak i Marianna W. Jednocześnie wnioskodawca złożył wniosek o ustanowienie dla Marianny W. doradcy tymczasowego, przy czym ta ostatnia również przychyliła się do tego żądania.

Postanowieniem z dnia 6 maja 1968 r. wymieniony Sąd Wojewódzki wniosek ten oddalił uznając, że nie "zachodzi potrzeba ustanowienia doradcy tymczasowego dla ochrony osoby uczestniczki postępowania Marianny W., albowiem - jak to wynika z jej przesłuchania w dniu 1.II.1968 r. oraz z opinii biegłego psychiatry - uczestniczka postępowania potrafi sama prowadzić swoje sprawy życiowe".

Postanowienie z dnia 6 maja 1968 r. zaskarżył wnioskodawca, a do jego zażalenia przyłączyła się Marianna W.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Jak to wynika z przytoczonego fragmentu uzasadnienia zaskarżonego postanowienia, Sąd Wojewódzki wyszedł z założenia, że odmowę ustanowienia doradcy tymczasowego całkowicie uzasadnia okoliczność, że osoba, o której ubezwłasnowolnienie chodzi w sprawie, może prowadzić swoje sprawy życiowe. Stanowisko takie nie jest jednak zgodne z przepisem art. 548 § 1 k.p.c., w myśl którego doradcę tymczasowego można ustanowić wtedy, gdy jest to konieczne dla ochrony osobistych lub majątkowych interesów osoby, o której ubezwłasnowolnienie chodzi.

Trafnie skarżący zarzuca, że podany przez niego motyw, którym się on kieruje, stawiając wniosek o ustanowienie doradcy tymczasowego, może taką decyzję uzasadniać. Wnioskodawca bowiem wniosek swój uzasadnił tym, że zachodzi potrzeba odwołania na podstawie art. 901 k.c. przez doradcę tymczasowego darowizny dokonanej przez Mariannę W. na rzecz osób dla niej całkowicie obcych. Rzecz oczywista, takie oświadczenie wchodzi w zakres czynności zmierzających do ochrony majątkowych interesów osoby, której dotyczy postępowanie o ubezwłasnowolnienie. Okoliczność, że osoba ta jest zdolna do pokierowania swoimi sprawami życiowymi, przeciwko temu nie przemawia już choćby z tego względu, że odwołania darowizny z mocy powołanego przepisu może dokonać tylko jej przedstawiciel ustawowy.

Pominięcie przez Sąd Wojewódzki zasadniczego motywu, z racji którego wnioskodawca żądał ustanowienia doradcy tymczasowego, uzasadnia uchylenie zaskarżonego postanowienia. Dodać nadto wypada, że taka decyzja jest tym więcej uzasadniona, że Sąd Wojewódzki, odmawiając ubezwłasnowolnienia Marianny W. w ogóle nie zajął się pobudkami, dla których dokonała ona wspomnianej darowizny, chociaż zarówno ona, jak i wnioskodawca twierdzili, że stało się to bez żadnego rozsądnego motywu.

W związku z podanym wyżej uzasadnieniem wniosku o ustanowienie doradcy tymczasowego wymaga jednak rozważenia, czy doradca tymczasowy może odwołać nie uzasadnioną istotnymi pobudkami darowiznę dokonaną przez osobę, dla której został on ustanowiony.

Zgodnie z art. 901 § 1 k.c. darowiznę taką może odwołać przedstawiciel osoby ubezwłasnowolnionej. Osoba, dla której został ustanowiony doradca tymczasowy, nie jest wprawdzie jeszcze ubezwłasnowolniona, ale w myśl art. 549 k.p.c. ma ona ograniczoną zdolność do czynności prawnych na równi z osobą ubezwłasnowolnioną częściowo, a do doradcy tymczasowego stosuje się przepisy o kuratorze osoby częściowo ubezwłasnowolnionej. W świetle tych przepisów należy uznać, że z punktu widzenia przepisu art. 901 k.c. osobę, przeciwko której toczy się postępowanie o ubezwłasnowolnienie, należy traktować tak jak osobę ubezwłasnowolnioną. Przeciwna wykładnia godziłaby w sposób nie usprawiedliwiony w żywotne interesy tej osoby, gdyż często uniemożliwiałaby w ogóle odwołanie nieuzasadnionej darowizny; do czasu bowiem ubezwłasnowolnienia minąłby 2-letni termin przewidziany w art. 901 § 2 k.c., w ciągu którego przedstawiciel osoby ubezwłasnowolnionej może taką darowiznę odwołać.

Dotychczasowe rozważania nie wyjaśniają jednak wszystkich wątpliwości. Należy bowiem mieć na uwadze, że kurator osoby ubezwłasnowolnionej nie jest z samego prawa jej przedstawicielem ustawowym, gdyż w myśl art. 181 § 1 k.r.o. jest on powołany do jej reprezentowania i do zarządu jej majątkiem tylko wtedy, gdy sąd opiekuńczy tak postanowi. W świetle tego przepisu także doradca tymczasowy nie jest z samego prawa przedstawicielem ustawowym osoby, o której ubezwłasnowolnienie chodzi w toczącym się postępowaniu. Skoro jednak do doradcy tymczasowego mają zastosowanie przepisy o kuratorze osoby ubezwłasnowolnionej częściowo, to istnieje podstawa do przyznania takich uprawnień, jakie mogą być przyznane na podstawie art. 178 § 1 k.r.o. kuratorowi, także doradcy tymczasowemu. Należy przy tym uznać, że decyzja w tej kwestii należy nie do sądu opiekuńczego, jakby to wynikało z brzmienia art. 178 § 1 k.r.o., lecz do sądu, przed którym toczy się postępowanie o ubezwłasnowolnienie. Jest to prostym następstwem tego, że doradcę tymczasowego ustanawia (odmiennie aniżeli kuratora) ten właśnie sąd, a nie sąd opiekuńczy.

Potrzebę więc wydania takiej decyzji Sąd Wojewódzki rozpatrzy, jeżeli uzna, że zachodzi konieczność ustanowienia dla Marianny W. doradcy tymczasowego.

Z zasad powyższych Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.

OSNC 1969 r., Nr 3, poz. 56