Żądanie przedstawiciela ubezwłasnowolnionego rozwiązania umowy darowizny dokonanej przez ubezwłasnowolnionego (art. 901 k.c.)

Na tle art. 901 § 1 k.c. w piśmiennictwie powszechnie akceptuje się kompetencję sądu do rozwiązania umowy darowizny w trybie procesowym. 

Nie zawsze ustawa wyraźnie - tak jak np. w art. 357[1], 632 § 2, 874, 913 k.c. czy też w art. 89 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników jedn. Tekst Dz. U. z 2008 r., Nr 50, poz. 291 ze zm. - wskazuje, że rozwiązania umowy dokonuje sąd. Przykładem takiej regulacji jest art. 901 § 1 k.c.

Wyrok SN z dnia 15 kwietnia 2011 r., II CSK 473/10

Standard: 70531 (pełna treść orzeczenia)

Doradca tymczasowy ustanowiony dla osoby, względem której toczy się postępowanie o jej ubezwłasnowolnienie (art. 548 § 1 k.p.c.), może być - gdy sąd, przed którym toczy się postępowanie o ubezwłasnowolnienie, tak postanowi (art. 181 § 1 k.r.o. i art. 549 § 2 k.p.c.) - powołany do jej reprezentowania i do zarządu jej majątkiem. Wówczas jako przedstawiciel tej osoby może on na podstawie art. 901 § 1 k.c. odwołać darowiznę dokonaną przez osobę, dla której został ustanowiony.

Zgodnie z art. 901 § 1 k.c. darowiznę taką może odwołać przedstawiciel osoby ubezwłasnowolnionej. Osoba, dla której został ustanowiony doradca tymczasowy, nie jest wprawdzie jeszcze ubezwłasnowolniona, ale w myśl art. 549 k.p.c. ma ona ograniczoną zdolność do czynności prawnych na równi z osobą ubezwłasnowolnioną częściowo, a do doradcy tymczasowego stosuje się przepisy o kuratorze osoby częściowo ubezwłasnowolnionej.

W świetle tych przepisów należy uznać, że z punktu widzenia przepisu art. 901 k.c. osobę, przeciwko której toczy się postępowanie o ubezwłasnowolnienie, należy traktować tak jak osobę ubezwłasnowolnioną. Przeciwna wykładnia godziłaby w sposób nie usprawiedliwiony w żywotne interesy tej osoby, gdyż często uniemożliwiałaby w ogóle odwołanie nieuzasadnionej darowizny; do czasu bowiem ubezwłasnowolnienia minąłby 2-letni termin przewidziany w art. 901 § 2 k.c., w ciągu którego przedstawiciel osoby ubezwłasnowolnionej może taką darowiznę odwołać.

Dotychczasowe rozważania nie wyjaśniają jednak wszystkich wątpliwości. Należy bowiem mieć na uwadze, że kurator osoby ubezwłasnowolnionej nie jest z samego prawa jej przedstawicielem ustawowym, gdyż w myśl art. 181 § 1 k.r.o. jest on powołany do jej reprezentowania i do zarządu jej majątkiem tylko wtedy, gdy sąd opiekuńczy tak postanowi. W świetle tego przepisu także doradca tymczasowy nie jest z samego prawa przedstawicielem ustawowym osoby, o której ubezwłasnowolnienie chodzi w toczącym się postępowaniu. Skoro jednak do doradcy tymczasowego mają zastosowanie przepisy o kuratorze osoby ubezwłasnowolnionej częściowo, to istnieje podstawa do przyznania takich uprawnień, jakie mogą być przyznane na podstawie art. 178 § 1 k.r.o. kuratorowi, także doradcy tymczasowemu. Należy przy tym uznać, że decyzja w tej kwestii należy nie do sądu opiekuńczego, jakby to wynikało z brzmienia art. 178 § 1 k.r.o., lecz do sądu, przed którym toczy się postępowanie o ubezwłasnowolnienie. Jest to prostym następstwem tego, że doradcę tymczasowego ustanawia (odmiennie aniżeli kuratora) ten właśnie sąd, a nie sąd opiekuńczy.

Postanowienie SN z dnia 21 czerwca 1968 r., I CZ 77/68

Standard: 29800 (pełna treść orzeczenia)