Uchwała z dnia 1968-06-07 sygn. III PZP 25/68

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III PZP 25/68

Uchwała z dnia 7 czerwca 1968 r.

Przewodniczący: sędzia S. Rejman. Sędziowie: Z. Kapitaniak (sprawozdawca), Z. Stypułkowska.

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Oddziału Państwowej Komisji Samochodowej w K. przeciwko Józefowi M. o zapłatę, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Lublinie postanowieniem z dnia 12 lutego 1968 r. do rozstrzygnięcia:

"Czy Sąd w postępowaniu cywilnym jest również związany ustaleniami wydanego w postępowaniu karnym nakazu karnego?"

postanowił udzielić następującej odpowiedzi:

Sąd w postępowaniu cywilnym nie jest związany ustaleniami wydanego w postępowaniu karnym nakazu karnego.

Uzasadnienie

Przepis art. 11 k.p.c. głoszący, że ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd w postępowaniu cywilnym, jest przepisem wyjątkowym, gdyż w istocie rzeczy stanowi odstępstwo od dwóch podstawowych zasad procesowych: zasady bezpośredniości i zasady swobodnej oceny dowodów.

Jako przepis wyjątkowy nie powinien on być - według ogólnych reguł interpretacyjnych - interpretowany rozszerzająco.

Na to, że moc wiążącą dla sądu cywilnego mają ustalenia co do popełnienia przestępstwa tylko prawomocnego wyroku skazującego w postępowaniu karnym, wskazuje przede wszystkim interpretacja gramatyczna.

Nie ma też przepisu stanowiącego, że nakaz karny, przeciwko któremu nie wniesiono w terminie sprzeciwu ma skutki wyroku prawomocnego (por. art. 494 § 2 i 503 § 2 k.p.c.). Z art. 40 przep. wpr. k.p.k. wynika jedynie, że nakaz karny, przeciw któremu nie wniesiono w terminie sprzeciwu, ulega wykonaniu jak wyrok prawomocny.

Ale nie tylko interpretacja gramatyczna nakazuje na postawione pytanie udzielić odpowiedzi przeczącej.

Trzeba bowiem zważyć, że przepis art. 11 k.p.c. podyktowany jest potrzebą zabezpieczenia powagi wymiaru sprawiedliwości i jednolitości orzecznictwa sądowego. Chodzi tu bowiem o to, żeby prawomocny wyrok skazujący sądu karnego co do popełnienia przestępstwa nie był poddany ponownie ocenie stron i sądu w postępowaniu cywilnym. U podstaw takiego uregulowania znaczenia ustaleń skazującego wyroku sądu karnego dla postępowania cywilnego leży przekonanie, że sąd w postępowaniu karnym dysponuje większymi możliwościami przy ustalaniu rzeczywistego stanu rzeczy w danej sprawie i odtworzenia dokładnego przebiegu zdarzeń oraz ustalenia udziału i roli w tych zdarzeniach poszczególnych osób. O tych większych możliwościach stanowi udział w postępowaniu prokuratora i obowiązek przeprowadzenia postępowania przygotowawczego poprzedzającego postępowanie sądowe.

Nakaz karny natomiast wydaje się bez przeprowadzenia rozprawy sądowej, przy czym może on być wydany już na podstawie doniesienia. Wydania nakazu karnego nie poprzedza więc przeprowadzenie określonego przepisami ustawy procesowej karnej postępowania gwarantującego wspomniane wyżej wszechstronne wyjaśnienie sprawy, które usprawiedliwia przyjęcie w określonym zakresie ustaleń jednego sądu (karnego) za wiążące inny sąd (cywilny).

Postępowanie nakazowe jest postępowaniem szczególnym przewidzianym do rozpoznawania spraw prostych, nieskomplikowanych, nie wymagających przeprowadzenia szczegółowego postępowania dowodowego łącznie z zasięganiem opinii biegłych. Świadczy o tym przepis art. 34 § 1 przep. wprow. k.p.k, który zabrania wydania nakazu karnego przeciwko osobie aresztowanej, nieletniemu do lat 17 w sprawach z oskarżenia prywatnego, gdyż nawet te sprawy wymagają przeprowadzenia bardziej szczegółowego postępowania dowodowego.

Na to, że ustawa nie przyznaje nakazowi karnemu takiego samego znaczenia procesowego jak wyrokowi skazującemu, wskazuje przepis art. 39 § 2 przep. wprow. k.p.k. stanowiący, że we wszczętym - w razie wniesienia sprzeciwu od nakazu karnego - postępowaniu zwyczajnym nakaz karny nie wiąże sądu także i co do wymiaru kary, a więc że nie obowiązuje wówczas zakaz reformationis in peius. Wynika z tego, że nakaz karny nie pociąga za sobą wszystkich tych skutków procesowych, jakie pociąga za sobą wyrok skazujący.

Skoro zatem nakaz karny nie ma wszystkich walorów procesowych skazującego wyroku sądu karnego, a stosowanie rozszerzającej wykładni przepisu art. 11 k.p.c. nie jest dopuszczalne, na postawione pytanie należało odpowiedzieć przecząco.

OSNC 1969 r., Nr 2, poz. 25