Związanie prawomocnym wyrokiem skazującym sądu karnego

Sąd cywilny władny jest dokonywać dodatkowych ustaleń faktycznych dotyczących okoliczności popełnienia przestępstwa, jeżeli mają one znaczenie dla wyniku postępowania cywilnego, pod warunkiem, że nie prowadzi to do kolizji ze związaniem ustaleniami prawomocnego wyroku sądu karnego co do popełnienia przestępstwa (art. 11 k.p.c.). 

Wykładnia art. 11 k.p.c., ze względu na wyrażone w nim odstępstwo od nakazu samodzielnego dokonywania ustaleń faktycznych i swobodnej oceny dowodów w ramach postępowania cywilnego, powinna mieć ścisły charakter (exceptiones sunt strictissimae interpretationis) (por. wyrok SN z dnia 12 kwietnia 2019 r., I CSK 169/18).

Wyrok SN z dnia 16 czerwca 2023 r., II CSKP 461/22

Standard: 72769 (pełna treść orzeczenia)

Zasada prejudykatu wynikającego z art. 11 zdanie pierwsze k.p.c. ma charakter bezwzględnie obowiązujący w stosunku do sprawcy przestępstwa skazanego w procesie karnym. Taka osoba, pozwana w sprawie cywilnej, nie może podważać ustaleń wyroku skazującego ją za popełnienie przestępstwa. Może natomiast powoływać się na wszelkie okoliczności, które mogą mieć wpływ na zmniejszenie jej odpowiedzialności cywilnej, w tym na przyczynienie się poszkodowanego do szkody lub wyłączenie obowiązku jej naprawienia, np. z powodu pokrycia szkody, przedawnienia, potrącenia.

Przepis art. 11 k.p.c., jako przepis procesowy, nie reguluje i nie przesądza kwestii odpowiedzialności cywilnej. O skutkach cywilnoprawnych wynikających z czynu objętego prawomocnym wyrokiem skazującym decyduje prawo cywilne materialne. Istota związania sądu cywilnego skazującym wyrokiem karnym wyraża się w tym, że w skład podstawy faktycznej rozstrzygnięcia sądu cywilnego wchodzi czyn opisany w sentencji karnego wyroku skazującego.

Sąd cywilny jest pozbawiony możliwości czynienia ustaleń odmiennych niż dokonane w postępowaniu karnym. Wyłączona jest tym samym możliwość dowodzenia w postępowaniu cywilnym, że prawomocny skazujący wyrok karny z jakichkolwiek przyczyn jest wadliwy.

Przewidziane w art. 11 k.p.c. związanie prawomocnym wyrokiem karnym dotyczy ustalonych w nim (w sentencji) znamion przestępstwa i takich okoliczności, jak czas, miejsce i poczytalność sprawcy. Natomiast okoliczności wykraczające poza te elementy stanu faktycznego, choćby związane z przestępstwem, nie są wiążące w sprawie cywilnej, nawet jeżeli zawarte są w sentencji wyroku, a tym bardziej w jego uzasadnieniu.

Wyrok SN z dnia 26 października 2022 r., II PSKP 33/22

Standard: 73840 (pełna treść orzeczenia)