Uchwała z dnia 1967-09-15 sygn. III CRN 175/67

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CRN 175/67

Wyrok z dnia 15 września 1967 r.

Uznanie przez sąd, zgodnie z przepisem art. 339 § 2 k.p.c., za prawdziwe twierdzeń pozwu nie zwalnia sądu od obowiązku dokonania prawidłowej oceny zasadności żądania pozwu, opartego na tych twierdzeniach, ze stanowiska przepisów prawa materialnego. Ponieważ pośredniczenie w zwolnieniu z więzienia osoby odbywającej karę pozbawienia wolności stanowi czyn zabroniony przez prawo, przeto świadczenie spełnione świadomie w zamian za dokonanie tego czynu podlega dyspozycji art. 412 k.c.

Przewodniczący: sędzia Z. Masłowski (sprawozdawca). Sędziowie: W. Kuryłowicz, E. Mielcarek.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu sprawy z powództwa Katarzyny M. przeciwko Janowi D. o 4.300 zł, na skutek rewizji nadzwyczajnej Centralnego Prokuratora PRL od wyroku zaocznego Sądu Powiatowego w Biłgoraju z dnia 5 października 1966 r.,

zaskarżony wyrok w części dotyczącej zasądzenia kwoty 3.300 zł z odsetkami uchylił i sprawę w tym zakresie przekazał Sądowi Powiatowemu w Biłgoraju do ponownego rozpoznania.

Uzasadnienie

Powódka Katarzyna M. w pozwie z dnia 3 sierpnia 1966 r. domagała się zasądzenia na jej rzecz od pozwanego Jana D. kwoty 4.300 zł wraz z odsetkami i kosztami procesu. W uzasadnieniu tego żądania powódka podała, że dnia 17 kwietnia 1966 r. pozwany, wykorzystując jej nieświadomość i wprowadzając ją w błąd pobrał od niej kwotę 3.300 zł pod pretekstem poczynienia starań o zwolnienie z więzienia męża powódki, Adama M., skazanego prawomocnym wyrokiem Sądu Powiatowego w Biłgoraju na 10 miesięcy więzienia. Powódka twierdziła nadto, że pozwany "nie wykonał przyjętego na siebie nielegalnego zobowiązania", ponieważ mąż powódki odbywa orzeczoną karę, i pieniędzy jej nie zwrócił, narażając ją na dodatkowe wydatki w kwocie 1.000 zł, związane z jej przejazdami mającymi na celu odebranie powyższych pieniędzy.

Sąd Powiatowy w Biłgoraju wyrokiem zaocznym w dniu 5 października 1966 r. w uwzględnił żądanie pozwu w całości.

Jak wynika z uzasadnienia wyroku, Sąd uznał, zgodnie z dyspozycją art. 339 § 1 i 2 k.p.c., za prawdziwe okoliczności faktyczne przytoczone w pozwie stwierdzając, że nie budzą one uzasadnionych wątpliwości co do ich zgodności z istotnym stanem rzeczy.

Powyższy wyrok zaoczny, który uprawomocnił się na skutek niezaskarżenia go przez pozwanego, zaskarżył rewizją nadzwyczajną Prokurator Generalny, wnosząc o jego uchylenie - w części dotyczącej zasądzenia na rzecz powódki kwoty 3.300 zł - z powodu rażącego naruszenia przepisów prawa, w szczególności przepisów art. 3 § 2, 197, 339 § 1 i 2 k.p.c. oraz 412 k.c., a nadto interesu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zarzuty rewizji nadzwyczajnej są uzasadnione. W szczególności trafnie rewidujący podnosi, że uznanie przez Sąd, zgodnie z przepisem art. 339 § 2 k.p.c., za prawdziwe twierdzeń pozwu nie zwalniało Sądu od obowiązku dokonania prawidłowej oceny zasadności żądania pozwu, opartego na tych twierdzeniach, ze stanowiska przepisów prawa materialnego. W szczególność Sąd, przyjmując zgodnie z twierdzeniem pozwu, że pozwany "pobrał" od powódki dochodzoną w pozwie kwotę 3.300 zł wypłaconą przez nią w celu "poczynienia starań" o zwolnienie z więzienia męża powódki, skazanego prawomocnym wyrokiem, niesłusznie uchylił się od obowiązku rozważenia zasadności żądania zwrotu wymienionej kwoty pieniężnej na gruncie art. 412 k.c. Zgodnie z tym przepisem świadczenie, które zostało wykonanie świadomie w zamian za dokonanie czynu zabronionego przez ustawę lub sprzecznego z zasadami współżycia społecznego albo w wykonaniu czynności prawnej mającej cel sprzeczny z ustawą lub z zasadami współżycia społecznego, ulega przepadkowi na rzecz Skarbu Państwa. Ponieważ pośredniczenie w zwolnieniu z więzienia osoby odbywającej karę pozbawienia wolności stanowi czyn zabroniony przez prawo, przeto świadczenie spełnione świadomie w zamian za dokonanie tego czynu podlegałoby dyspozycji art. 412 k.c. Powództwo więc o zwrot świadczenia ulegałoby oddaleniu, a wpłacona kwota pieniężna zasądzeniu na rzecz Skarbu Państwa, jako wyłącznie uprawnionego.

W związku z tym Sąd Powiatowy dopuścił się naruszenia wymienionych na wstępie przepisów postępowania, skoro uwzględnił powództwo w drodze wydania wyroku zaocznego bez jakiegokolwiek wyjaśnienia ze stanowiska art. 412 k.c. okoliczności, czy w warunkach konkretnej sprawy wpłacenie przez powódkę kwoty 3.300 zł nie nastąpiło w rzeczywistości według jej intencji w wykonaniu czynności mającej cel sprzeczny z ustawą lub z zasadami współżycia społecznego.

Nadmienić należy, że jak wynika z załączonego do rewizji nadzwyczajnej odpisu aktu oskarżenia z dnia 28 lutego 1967 r., Prokurator Powiatowy w Biłgoraju wniósł do Sądu Powiatowego w Biłgoraju akt oskarżenia przeciwko Janowi D. o to, że w miesiącu kwietniu 1966 r. w B., powołując się na znajomości i wpływy w Ministerstwie Sprawiedliwości, podjął się pośredniczenia w uwolnieniu z więzienia Adama M., odbywającego karę z prawomocnego wyroku, i przyjął za to dla siebie od żony Adama M, kwotę 3.300 zł, tj. o czyn przewidziany w art. 38 dekretu z dnia 13 czerwca 1946 r. o przestępstwach szczególnie niebezpiecznych w okresie odbudowy Państwa (Dz. U. Nr 30, poz. 192 z późn. zm.).

Sąd Powiatowy w Biłgoraju nieprawomocnym wyrokiem z dnia 23 marca 1967 r. uznał Jana D. za winnego popełnienia zarzuconego mu przestępstwa i z mocy art. 38 dekretu z dnia 13 czerwca 1946 r. (Dz. U. Nr 30, poz. 192 ze zm.) skazał go na 2 lata więzienia i grzywnę w wysokości 6.000 zł.

Z powodu powyższych uchybień zaskarżony wyrok należało z mocy art. 422 § 2 k.p.c. uchylić w granicach wniosku rewizyjnego bez potrzeby rozważenia, czy nastąpiło naruszenie interesu Państwa Ludowego, ponieważ rewizja nadzwyczajna została wniesiona przed upływem terminu przewidzianego w art. 421 § 2 k.p.c.

Jeżeli przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Wojewódzki uzna, że dochodzona kwota 3.300 zł uległa przepadkowi na rzecz Skarbu Państwa na podstawie art. 412 k.c., to postąpi zgodnie z przepisami art. 197 i 196 k.p.c.

OSNC 1968 r., Nr 8-9, poz. 142