Przepadek świadczeń spełnionych w wykonaniu moralnie nagannych czynności prawnych

Sankcja przepadku z art. 412 k.c. nie ma z reguły zastosowania do świadczeń spełnionych w wykonaniu czynności prawnych, chociażby ich cel był moralnie naganny, jeżeli prawo cywilne dla uchylenia szkodliwych skutków tych czynności przewiduje w celu ochrony praw osób nimi dotkniętych szczególne środki prawne. Dotyczy to w szczególności zdziałanych na szkodę wierzycieli czynności prawnych, których skutki mogą być uchylone w drodze powództwa opartego na przepisie art. 527 i nast. k.c. To samo odnosi się do umów przewidzianych w art. 59 k.c. oraz do czynności prawnych pozornych, nieważnych z mocy art. 83 k.c. Jeżeli jednak umowa pozorna ukrywa inną czynność prawną o celu niegodziwym, stosuje się do niej art. 412 k.c.

Przepadku z mocy art. 412 k.c. nie uzasadnia sama przez się okoliczność, że spełnienie świadczenia nastąpiło w wykonaniu czynności prawnej dokonanej z naruszeniem bezwzględnie obowiązujących przepisów prawa cywilnego. Dotyczy to przede wszystkim umów zawieranych z naruszeniem przepisów ograniczających obrót nieruchomościami rolnymi. Umowy takie, w których kontrahenci zmierzają do przeniesienia własności nieruchomości, nie mają celu niegodziwego, podjęte zaś przez strony działania skierowane na naruszenie prawa są tylko środkiem do zrealizowania zamiaru stron i nie mają wpływu na kwalifikację czynności prawnej ze stanowiska art. 412 k.c.

Uchwała SN cała izba SN - Izba Cywilna z dnia 19 grudnia 1972 r., III CZP 57/71

Standard: 15190 (pełna treść orzeczenia)

Ponieważ pośredniczenie w zwolnieniu z więzienia osoby odbywającej karę pozbawienia wolności stanowi czyn zabroniony przez prawo, przeto świadczenie spełnione świadomie w zamian za dokonanie tego czynu podlegałoby dyspozycji art. 412 k.c. Powództwo więc o zwrot świadczenia ulegałoby oddaleniu, a wpłacona kwota pieniężna zasądzeniu na rzecz Skarbu Państwa, jako wyłącznie uprawnionego.

Uchwała SN z dnia 15 września 1967 r., III CRN 175/67

Standard: 29725 (pełna treść orzeczenia)