Wyrok z dnia 2013-03-19 sygn. II GSK 2413/11

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Andrzej Kisielewicz (spr.) Sędzia NSA Maria Jagielska Sędzia del. WSA Ireneusz Fornalik Protokolant Piotr Suchoń po rozpoznaniu w dniu 19 marca 2013 r. na rozprawie w Izbie Gospodarczej skargi kasacyjnej Ministra Sprawiedliwości od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w W. z dnia 13 czerwca 2011 r. sygn. akt VI SA/Wa 220/11 w sprawie ze skargi J.W. na decyzję Ministra Sprawiedliwości z dnia [...] listopada 2010 r. nr [...] w przedmiocie ustalenia wyniku egzaminu wstępnego na aplikację radcowską 1. uchyla zaskarżony wyrok i oddala skargę; 2. zasądza od J.W. na rzecz Ministra Sprawiedliwości 340 (trzysta czterdzieści) złotych tytułem kosztów postępowania sądowoadministracyjnego

Uzasadnienie

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 13 czerwca 2011 r. sygn. akt VI SA/Wa 220/11 Wojewódzki Sąd Administracyjny w W. po rozpoznaniu sprawy ze skargi J. W. (zwanego dalej: "skarżącym") na decyzję Ministra Sprawiedliwości z dnia [...] listopada 2010 r. nr [...] w przedmiocie ustalenia wyniku egzaminu wstępnego na aplikację radcowską, uchylił zaskarżoną decyzję, stwierdził, że uchylona decyzja nie podlega wykonaniu oraz zasądził na rzecz skarżącego zwrot kosztów postępowania.

Ze stanu faktycznego sprawy przyjętego przez Sąd I instancji wynika, że w dniu [...] września 2010 r. skarżący przystąpił do egzaminu wstępnego na aplikację radcowską przed Komisją Egzaminacyjną do spraw aplikacji radcowskiej przy Ministrze Sprawiedliwości w O. Uchwałą z dnia [...] września 2010 r. nr [...] Komisja Egzaminacyjna, po sprawdzeniu testu kandydata, ustaliła wynik egzaminu konkursowego na 99 punktów, co zgodnie z art. 339 ust. 3 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (t.j. Dz. U. z 2010 r. Nr 10, poz. 65 ze zm.), zwanej dalej: "ustawą o radcach prawnych", oznaczało uzyskanie negatywnego wyniku tego egzaminu.

W odwołaniu od tej uchwały skarżący wniósł o uznanie pytań testowych nr 2, nr 3, nr 64 i nr 68 za niespełniające wymogów określonych w art. 339 ust. 1 ustawy o radcach prawnych. Minister Sprawiedliwości decyzją z dnia [...] listopada 2010 r. na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a. w zw. z art. 3310 ust. 3 ustawy o radcach prawnych utrzymał w mocy uchwałę z dnia [...] września 2010 r. W uzasadnieniu stwierdził między innymi, że test, w oparciu o który przeprowadzony był egzamin, odpowiadał kryteriom, o których mowa w art. 339 ust. 1 ustawy o radcach prawnych. Minister Sprawiedliwości ustosunkował się szczegółowo do podniesionych przez skarżącego argumentów i zarzutów dotyczących pytań nr 2, nr 3, nr 64 oraz nr 68, wskazując na podstawę prawną swojego stanowiska i odnosząc się do poglądów doktryny oraz judykatury. Organ uznał, że prawidłowo ustalono wynik egzaminu skarżącego na 99 punktów, co uzasadniało stwierdzenie, że wynik egzaminu wstępnego jest negatywny.

W skardze na tę decyzję skarżący zarzucił naruszenie art. 339 ust. 1 ustawy o radcach prawnych polegające na nieuznaniu udzielonych przez skarżącego odpowiedzi na pytania nr 2, nr 3, nr 64 i nr 68, mimo sformułowania tych pytań w sposób sprzeczny z wymogami określonymi w tym przepisie.

W odpowiedzi na skargę Minister Sprawiedliwości wniósł o jej oddalenie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w W., uchylając zaskarżoną decyzję na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz. U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.), zwanej dalej: "p.p.s.a.", podzielił dokonaną przez Ministra Sprawiedliwości ocenę w zakresie udzielenia przez skarżącego niepoprawnej odpowiedzi na pytania testowe nr 2 i nr 3. Zasadnicze wątpliwości Sądu wzbudziła natomiast kwestia odpowiedzi na pytanie testowe nr 68, które brzmiało: "Zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego, w sprawach przeciwko Skarbowi Państwa, zasądzając roszczenie uznane przez pozwanego:

A. sąd z urzędu nada wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności,

B. sąd nada wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności na wniosek powoda za zabezpieczeniem,

C. sąd nie nada wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności".

Zdaniem Sądu I instancji, wbrew twierdzeniom organu, z treści pytania nr 68, nie wynika jednoznacznie, że prawidłowa jest wyłącznie odpowiedź "C". O ile bowiem z art. 335 § 2 k.p.c. wynika niedopuszczalność nadawania rygoru natychmiastowej wykonalności - nawet za zabezpieczeniem - w sprawach przeciwko Skarbowi Państwa, co jest wyrazem zasady, że Skarb Państwa jest dłużnikiem "pewnym", o tyle niedopuszczalność nadania rygoru natychmiastowej wykonalności przeciwko Skarbowi Państwa nie dotyczy wyroku zasądzającego należność pracownika w postępowaniu odrębnym w sprawach z zakresu prawa pracy w części nieprzekraczającej pełnego jednomiesięcznego wynagrodzenia pracownika, o czym stanowi powołany przez skarżącą art. 4772 § 1 in fine k.p.c. Oznacza to, że w sprawach z zakresu prawa pracy wyłączenie zastosowania art. 335 § 2 k.p.c. powoduje, iż dopuszczalne jest nadanie rygoru natychmiastowej wykonalności także w stosunku do pracodawców będących jednostkami organizacyjnymi Skarbu Państwa.

Mając na względzie powyższe, Sąd I instancji zgodził się ze skarżącym, że przy tak ogólnie sformułowanym pytaniu testowym nr 68 nie było możliwe udzielenie jednej prawidłowej odpowiedzi bez poczynienia dodatkowego założenia, że chodzi o sytuację dotyczącą postępowania ogólnego, a więc sytuacji wskazanej w art. 335 § 2 k.p.c. W spornym pytaniu należało doprecyzować, że chodzi o sytuację ogólną, określoną przez art. 335 § 2 cyt. ustawy, gdyż brak takiej informacji powoduje zastosowanie wszystkich przepisów zakreślonych zakresem pytania, a więc przepisów Kodeksu postępowania cywilnego. Wobec tego Sąd uznał, że sporne pytanie nie odpowiada wymogom z art. 339 ust. 1 ustawy o radcach prawnych.

Na marginesie Sąd I instancji zwrócił uwagę, że pewne uzasadnione wątpliwości może też budzić pytanie testowe nr 64, które brzmiało: "Zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego, jeżeli o to samo roszczenie pomiędzy tymi samymi stronami sprawa została już prawomocnie osądzona, sąd:

A. oddali powództwo,

B. umorzy postępowanie,

C. odrzuci pozew".

Sąd I instancji stwierdził za Ministrem Sprawiedliwości, że pytanie to wraz ze wskazaną w kluczu, jako prawidłową, odpowiedzią "C" tworzy niewątpliwie zdanie prawdziwe, będące odzwierciedleniem treści art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. Rozważyć jednak należy, czy nie jest ono sformułowane zbyt ogólnie, gdyż jego autor nie precyzując etapu postępowania, na jakim wystąpiła przesłanka powodująca odrzucenie pozwu i niedopuszczalność postępowania zgodnie z art. 199 k.p.c. – dopuszcza teoretycznie możliwość, że zgodnie z obowiązującym prawem poprawna mogłaby być także odpowiedz "B". Sąd podzielił stanowisko skarżącego, zgodnie z którym autor tego pytania dopuścił następujące możliwości powstania tej przesłanki – "pierwotną", tj. w chwili wniesienia pozwu istniały przyczyny uzasadniające odrzucenie pozwu oraz "następczą", tj. w chwili wniesienia pozwu nie istniały przyczyny uzasadniające jego odrzucenie, a powstały one dopiero w toku procesu. Sąd zwracając uwagę na tę wadliwość nie przesądził jednak, że to pytanie jest nieprawidłowo skonstruowane w świetle art. 339 ust. 1 ustawy o radcach prawnych.

W konkluzji Sąd I instancji stwierdził, że dla uzyskania pozytywnego wyniku z egzaminu wstępnego na aplikację radcowską, określonego w art. 339 ust. 3 ustawy o radcach prawnych, skarżącemu brakowało wyłącznie jednego punktu. W tej sytuacji, z uwagi na stwierdzone naruszenie w zakresie oceny prawidłowości co najmniej pytania testowego nr 68, zachodziła podstawa do uchylenia zaskarżonej decyzji.

W skardze kasacyjnej Minister Sprawiedliwości zaskarżył ten wyrok w całości, wnosząc o jego uchylenie w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, a także zasądzenie kosztów postępowania. Na podstawie art. 174 pkt 1 p.p.s.a. zarzucił temu wyrokowi naruszenie prawa materialnego, tj. art. 339 ust. 1 i 3 ustawy o radcach prawnych w zw. z art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) p.p.s.a. poprzez błędne przyjęcie, że pytania nr 64 i 68 testu egzaminacyjnego zostały sformułowane w sposób sprzeczny z ustawowymi wymogami, podczas gdy wszystkie pytania egzaminacyjne, w tym także zakwestionowane przez Sąd I instancji, zostały skonstruowane w sposób z nimi zgodny.

W uzasadnieniu zarzutów skargi kasacyjnej Minister Sprawiedliwości podtrzymał dotychczasowe stanowisko wskazując, że jedyną prawidłową odpowiedzią na pytanie nr 64 jest odpowiedź "C", wynikająca wprost z art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. Oceniając konstrukcję tego pytania, Sąd I instancji pominął, że niedopuszczalne jest czynienie dodatkowych założeń w trakcie udzielania odpowiedzi na pytania egzaminacyjne w czasie trwania egzaminu wstępnego na aplikację. Do uznania, że odpowiedzią prawidłową na to pytanie jest odpowiedź "B" niezbędne jest natomiast przyjęcie dodatkowego założenia dotyczącego czasu wystąpienia negatywnej przesłanki procesowej. Powołał się też na orzecznictwo WSA w Warszawie, w którym Sąd ten potwierdził prawidłowość konstrukcji tego pytania. Jeśli zaś chodzi o pytanie nr 68, to Minister Sprawiedliwości stwierdził, że art. 4772 § 1 k.p.c. odnosi się do sytuacji, która nie jest objęta treścią tego pytania. W pytaniu tym chodziło bowiem o sytuację, gdy w sprawie cywilnej nastąpiło uznanie roszczenia przez pozwanego. W tego rodzaju sytuacji procesowej zasadą jest, że sąd z urzędu nadaje wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności (art. 333 § 1 pkt 2 k.p.c). Wyjątkiem od tej zasady jest sytuacja, gdy pozwanym jest jednostka organizacyjna Skarbu Państwa (art. 335 § 2 k.p.c.), gdyż wówczas sąd nie nada wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności. Ta właśnie sytuacja została przedstawiona w treści pytania nr 68. Zatem odpowiedzią prawidłową na to pytanie jest odpowiedź "C". Przywołany przez Sąd I instancji art. 4772 § 1 k.p.c. odnosi się natomiast do sytuacji postępowania szczególnego, jakim jest postępowanie w sprawach z zakresu prawa pracy i to tylko wówczas, gdy powodem jest pracownik. Wskazane okoliczności nie zostały jednak przedstawione w treści pytania, ani w propozycjach odpowiedzi. Stąd odwoływanie się do tego przepisu nie jest uzasadnione.

W odpowiedzi na skargę kasacyjną J. W. wniósł o jej oddalenie, rozpoznanie sprawy pod jego nieobecność oraz zasądzenie kosztów postępowania.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Sąd I instancji uwzględnił skargę przyjmując, że sporne pytanie nr 68 testu egzaminu wstępnego na aplikację radcowską zostało sformułowane w sposób niezgodny z art. 339 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz. U. z 2002 r., Nr 10, poz. 65 ze zm.), ponieważ nie jest jednoznaczne, a przez to nie pozwala na udzielenie jednej tylko odpowiedzi bez czynienia dodatkowych założeń czy zastrzeżeń. Zdaniem Sądu źródłem tych zarzutów co do jednoznaczności pytania jest treść art. 4772 § 1 k.p.c., który przewiduje wyjątek od reguły określonej w art. 335 § 2 k.p.c., stanowiąc, że nie stosuje się art. 335 § 2 k.p.c. w przypadku zasądzenia należności pracownika w sprawach z zakresu prawa pracy, w części nie przekraczającej pełnego miesięcznego wynagrodzenia pracownika. W tym więc zakresie można – według Sądu - orzec natychmiastową wykonalność wyroku zasądzającego należność pracownika od pracodawcy będącego jednostką organizacyjną Skarbu Państwa. A zatem wskazanie jako poprawnej odpowiedzi "C" nie jest prawidłowe, ponieważ nie uwzględnia możliwości przewidzianej w art. 4772 § 1 k.p.c.

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie rozpatrującym tę sprawę nie podziela stanowiska Sądu I instancji co do oceny poprawności sformułowania pytania nr 68 testu egzaminacyjnego. Ta ocena opiera na błędnym założeniu, że za zobowiązania pracodawcy – jednostki organizacyjnej Skarbu Państwa odpowiada bezpośrednio Skarb Państwa. Pogląd Sądu nie uwzględnia pojęcia pracodawcy sformułowanego na gruncie prawa pracy (art. 3 Kodeksu pracy) i konsekwencji z tego wynikających. Przede wszystkim trzeba pokreślić, że w sferze stosunków pracy i szerzej – stosunków z zakresu prawa pracy pracodawca występuje w relacji z pracownikami jako samodzielny podmiot prawny, nawet jeżeli jest jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowość prawnej (np. jednostką organizacyjną Skarbu Państwa). Konsekwencją tej jego samodzielności podmiotowej względem pracownika jest przypisanie bezpośrednio każdemu pracodawcy w rozumieniu art. 3 Kodeksu pracy, uprawnień i obowiązków wobec pracownika, w tym obowiązków o charakterze majątkowym (np. wypłaty wynagrodzenia albo odszkodowania). Nie ulega zatem wątpliwości, że w sprawie o należności pracownika od pracodawcy będącego jednostką organizacyjną Skarbu Państwa stroną pozwaną jest pracodawca, a nie Skarb Państwa. Nie ma więc podstaw do potraktowania takiego przypadku jako wyjątku od reguły określonej w art. 335 § 2 k.p.c.

W zaskarżonym wyroku Sąd I instancji nie wypowiedział się jednoznacznie co do prawidłowości pytania nr 64 testu egzaminacyjnego. Nie przesądził, czy to pytanie jest jednoznacznie nieprawidłowe. Stwierdził jedynie, że w orzecznictwie tego Sądu pojawiły się wątpliwości co do tego pytania. Takie stanowisko Sądu I instancji mogłoby być przedmiotem kontroli NSA, co najwyżej z punktu widzenia zarzutów o charakterze procesowym. Natomiast skoro Sąd nie wypowiedział się wyraźnie co do zgodności tego pytania z art. 339 ust. 1 ustawy o racach prawnych, nie można zarzucić Sądowi naruszenia prawa materialnego.

Z powodów wyżej przedstawionych Naczelny Sąd Administracyjny uznał skargę kasacyjną za uzasadnioną. Mając na uwadze fakt, że w skardze kasacyjnej nie podniesiono zarzutów dotyczących naruszenia przepisów postępowania, Sąd na podstawie art. 188 p.p.s.a. orzekł, jak w sentencji.