Uchwała z dnia 1967-02-17 sygn. III CZP 115/66

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 115/66

Uchwała z dnia 17 lutego 1967 r.

Przewodniczący: sędzia Z. Wasilkowska (sprawozdawca). Sędziowie: Z. Masłowski, F. Wesely.

Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Tadeusza W. przeciwko Janinie W. o podział majątku wspólnego, po rozpoznaniu zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Lublinie postanowieniem z dnia 12 grudnia 1966 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy wkład wniesiony przez zakład pracy do spółdzielni mieszkaniowej za swojego pracownika (tzw. wkład patronalny) stanowi wspólność majątkową małżonków, czy też stanowi majątek odrębny?"

udzielił następującej odpowiedzi:

Wkład do spółdzielni mieszkaniowej jest objęty wspólnością majątkową małżeńską również w tej części, która pochodzi z funduszów uzyskanych przez jednego z małżonków tytułem bezzwrotnej pomocy od zakładu pracy.

Uzasadnienie

Zgodnie z § 3 ust. 1 pkt 2 uchwały nr 124 Rady Ministrów z dnia 22.V.1965 r. w sprawie zakładowych funduszów mieszkaniowych (Monitor Polski Nr 27, poz. 135) środki funduszów mieszkaniowych w państwowych zakładach pracy mogą być użyte na udzielenie pomocy w formie pożyczki lub pomocy bezzwrotnej pracownikom oraz byłym pracownikom zakładu (rencistom) na uzupełnienie wkładu mieszkaniowego do spółdzielni mieszkaniowej.

W sprawie, w której wynikło zagadnienie prawne będące przedmiotem rozważań, uczestniczka postępowania o podział majątku wspólnego otrzymała odpowiadającą wyżej wymienionym przepisom bezzwrotną pomoc w kwocie 13.733 zł w trakcie trwania małżeństwa i użyła ją na uzupełnienie wkładu mieszkaniowego spółdzielni mieszkaniowej, której jest członkiem. W obecnym postępowaniu uczestniczka reprezentuje pogląd, że wartość wkładu mieszkaniowego w części pochodzącej z zakładowego funduszu mieszkaniowego nie jest objęta wspólnością ustawową, gdyż stanowi nagrodę za osobiste osiągnięcia w rozumieniu art. 33 pkt 9 k.r.o., bądź darowiznę w rozumieniu art. 33 pkt 2 k.r.o.

Pogląd powyższy należy uznać za błędny.

Wartość wkładu do spółdzielni mieszkaniowej pochodząca z zakładowego funduszu mieszkaniowego stanowi przedmiot majątkowy, a jako nabyty w czasie trwania wspólności ustawowej, jest dorobkiem małżonków w rozumieniu art. 32 § 1 k.r.o. Dorobek jest objęty wspólnością majątkową (art. 31 k.r.o.), chyba że z mocy szczególnego przepisu art. 33 k.r.o wchodzi w skład odrębnego majątku jednego z małżonków. Wbrew jednak stanowisku uczestniczki postępowania bezzwrotna pomoc z funduszu mieszkaniowego nie jest objęta żadnym z wyjątkowych postanowień powyższego przepisu.

W szczególności jakkolwiek zakład pracy uczestniczki w piśmie z dnia 17.IX.1966 r. traktuje udzieloną jej pomoc "jako nagrodę za szczególnie dobrą i długoletnią pracę", nie może ona być uważana za nagrodę za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków, o jakiej mowa w art. 33 pkt 9 k.r.o. Przez nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków w rozumieniu powyższego przepisu należy bowiem uważać nagrody za pracę twórczą, jak w szczególności nagrody artystyczne, literackie, naukowe, techniczne, nagrody uzyskane w konkursach itp. W każdym razie w pojęcie nagrody za osobiste osiągnięcia nie może wchodzić udzielenie pracownikowi przez zakład pracy pomocy w uzyskaniu mieszkania. Mieszkanie bowiem ze swej istoty przeznaczone jest na zaspokojenie nie osobistych potrzeb pracownika, lecz potrzeb całej rodziny, na co szczególnie silnie wskazuje § 3 ust. 2 cytowanej uchwały Rady Ministrów z 22.V.1965 r., który zezwala na udzielenie bezzwrotnej pomocy pracownikowi także wtedy, gdy członkiem spółdzielni jest nie on sam, lecz jego współmałżonek.

Bezzwrotna pomoc z zakładowego funduszu mieszkaniowego nie może być także uważana za darowiznę w rozumieniu prawa cywilnego (art. 33 pkt 2 k.r.o.). Podobnie jak wszelkiego rodzaju zapomogi, premie i nagrody z funduszu nagród przyznawane pracownikom nie są uważane za darowizny, lecz za szczególne świadczenie związane ze stosunkiem pracy, tak samo szczególną formą świadczenia na rzecz pracownika jest pomoc udzielana mu na uzupełnienie wkładu mieszkaniowego w spółdzielni mieszkaniowej. Pomoc taka udzielona w czasie trwania wspólności ustawowej jest więc objęta wspólnością. Przy podziale majątku wspólnego musi być wzięta pod uwagę wartość wkładu mieszkaniowego pochodzącego z bezzwrotnej pomocy z funduszu zakładowego.

W związku z treścią § 5 pkt 7 omawianej uchwały Rady Ministrów, przewidującego, że w pewnych wypadkach (w razie wystąpienia ze spółdzielni i wycofania wkładu mieszkaniowego) bezzwrotna pomoc ulega potrąceniu przez spółdzielnię i zwrotowi na rachunek funduszu mieszkaniowego zakładu pracy, może jednak powstać pytanie, czy powyższa okoliczność nie powinna być brana pod uwagę przy podziale majątku wspólnego w tej części. Gdyby bowiem w podziale uwzględniono całą wartość wkładu mieszkaniowego bez żadnych zastrzeżeń, a następnie okazałoby się, że małżonek członek spółdzielni został obciążony zwrotem "bezzwrotnej" pomocy, to stałoby się to z oczywistym dla niego uszczerbkiem.

Kwestia ta mogłaby być rozwiązana dwojako. W razie podziału majątku wspólnego wartość wkładu pochodzącego z bezzwrotnej pomocy mogłaby być odpowiednio obniżona ze względu na ryzyko związane z możliwością okazania się w przyszłości, że "bezzwrotna" pomoc będzie podlegała zwrotowi na rzecz zakładu pracy. Problem powyższy może jednak znaleźć bardziej zadowalające rozwiązanie przez przyjęcie wzajemnej rękojmi małżonków za wady fizyczne i prawne przedmiotów, jakie przypadną im w wyniku podziału (art. 1046 k.c. w związku z art. 46 k.r.o.).

W końcu należy nadmienić, że odpowiedź na pytanie prawne została ograniczona - w związku ze stanem faktycznym sprawy - tylko do wartości wkładu mieszkaniowego pochodzącego z bezzwrotnej pomocy, a nie z pożyczki (a taką formę pomocy przewiduje również omawiana uchwała Rady Ministrów z dnia 22.V.1965 r. w sprawie zakładowych funduszów mieszkaniowych). Ponadto odpowiedź, jakkolwiek powołuje się na postanowienia uchwały Rady Ministrów z dnia 22.V.1965 r., nie uległaby zmianie również wtedy, gdyby była dostosowana do wcześniejszej uchwały Rady Ministrów nr 60 z dnia 15.III.1958 r. w sprawie zakładowych funduszów mieszkaniowych (Monitor Polski Nr 26, poz. 153), uchylonej przez uchwałę Rady Ministrów z dnia 22.V.1965 r. (Monitor Polski Nr 27, poz. 135).

OSNC 1967 r., Nr 6, poz. 101