Wyrok z dnia 1966-09-16 sygn. III CR 192/66

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CR 192/66

Wyrok z dnia 16 września 1966 r.

Uprawnienie do władania rzeczą, jakie dają postanowienia działowe, jest skuteczne wyłącznie przeciwko pozostałym uczestnikom postępowania działowego.

Przewodniczący: sędzia J. Majorowicz (sprawozdawca). Sędziowie: Z. Masłowski, J. Krajewski.

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Anny M. przeciwko Szczepanowi M. o eksmisję z gruntu, na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości od wyroku Sądu Wojewódzkiego w Białymstoku z dnia 17 grudnia 1965 r.,

uchylił zaskarżony wyrok oraz wyrok Sądu Powiatowego w Kolnie z dnia 20 października 1965 r. i sprawę przekazał wymienionemu Sądowi Powiatowemu do ponownego rozpoznania.

Uzasadnienie 

Powódka Anna M. w pozwie wniesionym w dniu 18.IX.1965 r. domagała się orzeczenia eksmisji Szczepana M. z gospodarstwa rolnego, położonego we wsi P. pow. k., o obszarze 11,92 ha.

W uzasadnieniu żądania powódka twierdziła, że jest właścicielką spornego gospodarstwa. W roku 1963 pozwany wniósł sprawę o podział spadku, obejmującego właśnie sporne gospodarstwo, i w wyniku postanowienia działowego wydanego przez Sąd Powiatowy w Kolnie w dniu 12 maja 1965 r. gospodarstwo to w całości otrzymał. W sprawie działowej powódka żadnego udziału nie brała i dowiedziała się o niej dopiero po zapadnięciu postanowienia działowego.

Pozwany, powołując się na postanowienie Sądu Powiatowego w Kolnie z dnia 12 maja 1965 r., wnosił o oddalenie powództwa.

Wyrokiem z dnia 20.X.1965 r. Sąd Powiatowy powództwo oddalił stwierdzając, że pozwanemu przysługuje z mocy postanowienia działowego skuteczne przeciwko właścicielowi prawo do władania rzeczą. Sąd I instancji wyraził przy tym pogląd, że powództwo eksmisyjne jest przedwczesne oraz że powódka powinna żądać wznowienia postępowania działowego w trybie art. 524 § 2 k.p.c. i w tym postępowaniu udowadniać swe prawo własności.

Sąd Wojewódzki w Białymstoku, oddalając rewizję powódki, podzielił powyższy pogląd Sądu Powiatowego.

Wyrok Sądu Wojewódzkiego zaskarżył rewizją nadzwyczajną Minister Sprawiedliwości, wnosząc o uchylenie tego wyroku oraz wyroku Sądu Powiatowego w Kolnie i o przekazanie sprawy temu Sądowi Powiatowemu do ponownego rozpoznania.

Skarżący zarzuca, że zaskarżone wyroki zapadły z rażącym naruszeniem art. 222 § 1 k.c., art. 524 k.p.c. i art. 388 § 1 k.p.c.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Żądanie eksmisji pozwanego z wymienionego wyżej gospodarstwa powódka uzasadniła tym, że jest jego wyłączną właścicielką z mocy kupna na licytacji w 1930 r. Gospodarstwo należało poprzednio do małżonków Józefa i Kazimiery M., rodziców pozwanego, oraz jej męża, z którym od 1960 r. pozostaje w rozłączeniu. Ponieważ powódka nie dokonała wpisu swego prawa własności do księgi wieczystej, spadkobiercy J. i K. małżonków M. wskazali sporne gospodarstwo należące do masy spadkowej i w wyniku postanowienia działowego z dnia 12.V.1965 r. w sprawie Sądu Powiatowego w Kolnie zostało ono w całości przyznane pozwanemu. Powziąwszy o tym wiadomość, Anna M. wniosła niezwłocznie niniejsze powództwo windykacyjne.

W świetle powyższego stwierdzenia należy uznać za trafny pogląd wyrażony w rewizji nadzwyczajnej, że skoro powódka nie jest spadkobiercą po J. i K. małżonkach M. ani nie pozostawała w stosunku współwłasności ze spadkodawcą, to nie miała interesu prawnego uzasadniającego jej uczestnictwo w postępowaniu o dział spadku po nich, wynik zaś tego postępowania w żadnym razie nie może dotykać jej praw do przedmiotu postępowania działowego i ograniczać jej w możności dochodzenia naruszonych w tym postępowaniu praw w odrębnym procesie.

Zgłoszenie przez nią swych praw do spornego gospodarstwa w toku postępowania - nawet gdyby miało miejsce - mogłoby powodować jedynie odesłanie jej w sporze o własność ze spadkobiercami J. i K. małżonków M. na drogę procesu w celu rozstrzygnięcia w tym procesie o prawie własności do tego gospodarstwa.

Przepis więc art. 524 § 2 k.p.c. nie może mieć do powódki zastosowania. Miałby on zastosowanie wyłącznie między spadkobiercami bądź wobec osoby pozostającej we współwłasności ze spadkodawcą co do poszczególnych przedmiotów należących do spadku.

Reprezentowane wyżej stanowisko wynika w sposób oczywisty z treści art. 684 i 685 k.p.c. Według drugiego z tych przepisów sąd spadku rozstrzyga w postępowaniu działowym spory o to, czy pewien przedmiot należy do spadku, jedynie między spadkobiercami, a nie między spadkobiercami i osobami trzecimi. Dla ostatnio więc wymienionych sporów właściwa jest tylko droga procesu. Błędne jest zatem stanowisko zaskarżonego wyroku, że powódka powinna dochodzić swego prawa w drodze wznowienia postępowania w sprawie o dział spadku, brak jest bowiem po jej stronie przewidzianych w tym przepisie przesłanek podmiotowych.

Słusznie również zarzuca skarżący błędność stanowiska, że zapadłe w tej sprawie postanowienie z dnia 12.V.1965 r. stwarza dla pozwanego prawo skuteczne przeciwko właścicielowi w rozumieniu art. 222 § 1 k.c. Takie skuteczne przeciwko właścicielowi uprawnienie do władania rzeczą może wynikać np. z przysługującego osobie trzeciej użytkowania lub z umowy obligacyjnej, w szczególności z dzierżawy. Uprawnienie do władania spornym gospodarstwem, jakie daje pozwanemu postanowienie w sprawie o dział spadku, jest skuteczne wyłącznie przeciwko pozostałym uczestnikom postępowania działowego. Odmienne i dalej idące stanowisko zaskarżonego wyroku, przypisujące taką skuteczność przeciwko osobie, która w postępowaniu działowym udziału nie brała i brać nie mogła, wynika z wadliwej wykładni art. 365 § 1 k.p.c., nie mającej oparcia ani w jego treści, ani w ustalonym orzecznictwie dotyczącym odpowiadających temu przepisowi art. 366 i 367 dawnego k.p.c. i stanowi rażące naruszenie tak art. 365 § 1 k.p.c., jak i art. 222 § 1 k.c.

Należy dodać, że zarówno prawo spadkowe (art. 68), jak i kodeks cywilny (art. 1046) liczy się z możliwością przyznania w dziale przedmiotu nie należącego do spadku i w takim wypadku przewiduje rękojmię ze strony innych spadkobierców.

Z wyżej przytoczonych przyczyn oba zaskarżone wyroki należało uchylić i sprawę przekazać Sądowi Powiatowemu w Kolnie do ponownego rozpoznania.

OSNC 1967 r., Nr 4, poz. 73