Uchwała z dnia 1966-05-20 sygn. III CZP 24/66

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 24/66

Uchwała z dnia 20 maja 1966 r.

Wniesienie przez jednego lub niektórych tylko pozwanych zarzutów przeciwko nakazowi zapłaty, zasądzającemu w postępowaniu nakazowym należność od kilku pozwanych dłużników solidarnych, nie uzasadnia rozpoznania sprawy na rzecz pozwanych, którzy w przepisanym terminie zarzutów nie wnieśli.

Przewodniczący: sędzia S. Gross (sprawozdawca). Sędziowie: J. Ignatowicz, R. Czarnecki.

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Powiatowego Związku Gminnych Spółdzielni "Samopomoc Chłopska" w P. przeciwko: 1) Zofii R., 2) Marianowi R. i 3) Janinie R. o zapłatę 14.075,01 zł, po rozpoznaniu zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Kielcach postanowieniem z dnia 10 grudnia 1965 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy sąd w razie zgłoszenia zarzutów tylko przez jednego z pozwanych jako dłużników solidarnych od nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym uprawniony jest do rozpoznania sprawy w postępowaniu zwykłym i wydania orzeczenia w sprawie dochodzonego roszczenia także w stosunku do pozostałych pozwanych, którzy zarzutów takich nie zgłosili?"

postanowił udzielić następującej odpowiedzi:

Wniesienie przez jednego lub niektórych tylko pozwanych zarzutów przeciwko nakazowi zapłaty, zasądzającemu w postępowaniu nakazowym należność od kilku pozwanych dłużników solidarnych, nie uzasadnia rozpoznania sprawy na rzecz pozwanych, którzy w przepisanym terminie zarzutów nie wnieśli.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Stosownie do art. 73 § 1 k.p.c. każdy współuczestnik postępowania działa w imieniu własnym, a w myśl art. 73 § 2 k.p.c. czynności procesowe podjęte przez niektórych tylko współuczestników skuteczne są wobec nie działających jedynie w warunkach współuczestnictwa jednolitego, co oczywiście nie jest identyczne z pojęciem współuczestnictwa materialnego osób pozwanych w charakterze dłużników solidarnych (art. 72 § 1 pkt 1 k.p.c.).

Zarzuty przeciwko nakazowi zapłaty wniesione przez jednego z pozwanych, od którego w postępowaniu nakazowym zasądzono należność solidarnie z pozostałymi pozwanymi, można by zatem uznać za skuteczne względem innych pozwanych tylko wówczas, gdy skutek taki przewidywał jakiś przepis szczególny. Jednakże przepisu takiego nie ma. Natomiast, jak to podnosi Sąd Wojewódzki w uzasadnieniu swego postanowienia, można dopatrzyć się tendencji do tego rodzaju rozciągnięcia skutków czynności procesowej jednego z pozwanych solidarnie na innych pozwanych, którzy nie działają, w art. 384 k.p.c. Artykuł ten zezwala sądowi rewizyjnemu na rozpoznanie sprawy na rzecz współuczestników, którzy wyroku nie zaskarżyli, gdy będące przedmiotem zaskarżenia prawa lub obowiązki są dla nich wszystkich wspólne albo gdy są oparte na tej samej podstawie faktycznej i prawnej, a więc także w wypadku współuczestnictwa opartego na solidarności zobowiązań pozwanych.

Unormowania wyrażonego w powyższym przepisie nie można jednak, rzecz prosta, przenosić na sytuację, jaką ma na względzie rozważane pytanie prawne. Przede wszystkim dlatego, że tylko przepisy o postępowaniu przed sądem pierwszej instancji stosuje się subsydiarnie, w braku przepisów szczególnych, do postępowania przed sądem rewizyjnym (art. 393 § 1 zd. 1), a nie odwrotnie. Poza tym - przepis art. 384 k.p.c. bynajmniej nie ustanawia wyjątku od przytoczonej poprzednio zasady art. 73 § 1 k.p.c., zgodnie z którą czynności jednego ze współuczestników nie odnoszą skutku względem współuczestników nie działających. Jak to bowiem wynika z jego treści, nie daje on podstawy do traktowania rewizji jednego z pozwanych jako wniesionej także na rzecz pozostałych, lecz przewiduje tylko prawo rewizyjnego rozpoznania sprawy z urzędu również na rzecz współuczestników, którzy wyroku nie zaskarżyli. Zapewnieniu realizacji tego prawa sądu rewizyjnego służy art. 363 § 3 k.p.c., który w swym zdaniu końcowym stanowi, że w razie zaskarżenia części orzeczenia również część nie zaskarżona nie staje się prawomocna, jeżeli sąd rewizyjny może z urzędu rozpoznać sprawę także w tej części.

Brak analogicznego unormowania kwestii skuteczności zarzutów przeciwko nakazowi zapłaty wniesionych w postępowaniu nakazowym przez jednego z solidarnie pozwanych - nie jest zapewne dziełem przypadku. Postępowanie nakazowe bowiem ma przede wszystkim na celu przyśpieszenie i uproszczenie postępowania rozpoznawczego w sprawach, w których roszczenie opiera się na należycie udokumentowanej podstawie. Z celem zaś tym nie dałoby się pogodzić uzależnienie prawomocności nakazu zapłaty - także w części nie zakwestionowanej zarzutami - od tego, czy sąd rozpoznający zarzuty nie uzna za właściwe z urzędu rozszerzyć zakres tej kognicji. Tylko bowiem w taki sposób można by unormować ewentualnie rozszerzenie zakresu skuteczności zarzutów skoro mogłoby ono wchodzić w rachubę jedynie wówczas, gdy zarzuty przeciwko nakazowi zapłaty oparte są na zarzutach wspólnych dla wszystkich pozwanych (a więc musiałoby być ono wyłączone np. w wypadku, gdy zarzuty wniósł jeden z indosantów, powołując się na potrącenie swej wierzytelności). Nic więc dziwnego, że ustawodawca z unormowania takiego zrezygnował.

Sąd Wojewódzki wyjaśnia w uzasadnieniu swego postanowienia, że jego wątpliwość, wyrażona w przedstawionym do rozstrzygnięcia pytaniu, powstała na tle uchwały Sądu Najwyższego z dnia 26.VIII.1965 r. III CO 9/65, według której prawomocne oddalenie powództwa wierzyciela w stosunku do współdłużnika solidarnego na skutek uwzględnienia zarzutu wspólnego dłużnikom solidarnym daje podstawę dłużnikowi, względem którego orzeczenie uwzględniające powództwo uprawomocniło się, do żądania umorzenia egzekucji (według obecnie obowiązujących przepisów - do żądania pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności).

Treść powyższej uchwały nie usprawiedliwia jednak tej wątpliwości. Wskazuje ona bowiem drogę, z której dłużnik solidarny - mimo uprawomocnienia się orzeczenia zasądzającego od niego należność - może skorzystać ze skutecznie przez współdłużnika podniesionego zarzutu w granicach przewidzianych przez prawo materialne. Jeśli zaś chodzi o sytuację, w której - jak w rozważanym wypadku - należności od wszystkich dłużników solidarnych zasądzono jednym orzeczeniem, omawiana uchwała wręcz przyjmuje za punkt wyjścia założenie, że środek zaskarżenia wykorzystany przez jednego z solidarnych pozwanych nie ma skutku względem pozostałych. Tylko bowiem w takim wypadku może być aktualna obrona współdłużnika w drodze powództwa przeciwegzekucyjnego (art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c.).

Z tych zasad Sąd Najwyższy na przedstawione do rozstrzygnięcia pytanie prawne udzielił na mocy art. 391 k.p.c. odpowiedzi wyrażonej w sentencji niniejszego postanowienia.

 OSNC 1966 r., Nr 11, poz. 186