Wyrok z dnia 1965-11-24 sygn. I PR 447/65

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I PR 447/65

Wyrok z dnia 24 listopada 1965 r.

Skuteczne cofnięcie przez zakład pracy oświadczenia o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia nie stoi na przeszkodzie złożeniu ponownego oświadczenia o rozwiązaniu umowy nawet na podstawie tej samej przyczyny; obowiązuje przy tym termin miesięczny, który biegnie od dnia uzyskania wiadomości o okoliczności (przyczynie) uzasadniającej rozwiązanie umowy o pracę (art. 2 ust. 2 dekretu z dnia 18 I 1956 r.). Zgoda rady zakładowej wyrażona na rozwiązanie umowy z określonych przyczyn zachowuje nadal znaczenie, jeżeli zakład pracy powołał te same przyczyny w nowym oświadczeniu o rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia.

Przewodniczący: Prezes Z. Opuszyński. Sędziowie: S. Rejman, J. Szczerski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Jadwigi D. przeciwko Miejskiemu Handlowi Detalicznemu w C. o należność za pracę, na skutek rewizji obu stron od wyroku Sądu Powiatowego w Chełmie z dnia 13 kwietnia 1965 r.,

uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Powiatowemu w Chełmie do ponownego rozpoznania.

 Uzasadnienie 

Pozwany MHD w C. doręczył powódce w dniu 25 listopada 1963 r. pismo z tejże daty, zawierające oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia. Podaną w piśmie przyczyną rozwiązania jest ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych, którego dopuściła się powódka przez to, że jako kierowniczka sklepu nr 16 przyjęła do sklepu towar zakupiony prywatnie od konwojenta oraz spowodowała manko w sumie 5.172 zł 54 gr. Rada zakładowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia na podstawie przyczyn podanych w oświadczeniu zakładu pracy.

W dniu 28 listopada 1963 r. dyrekcja pozwanego wezwała powódkę do stawienia się w biurze celem przekazania sklepu remanentem zdawczo-odbiorczym. Czynności remanentowe i przekazywanie sklepu trwało do 2 grudnia 1963 r. W związku z tym pozwany pismem z 3 grudnia oświadczył powódce, że "anuluje rozwiązanie umowy o pracę z dniem 25.XI.1963 r.". Z kolei pismo dyrekcji pozwanego z dnia 4 grudnia 1963 r. zawiera ponownie oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia z dniem 25 listopada 1963 r. na podstawie tych samych przyczyn, które podane zostały w pierwszym piśmie z dnia 25 listopada 1963 r.

Powódka wystąpiła z żądaniem przywrócenia do pracy i zasądzenia wynagrodzenia za trzymiesięczny okres niewykonywania pracy. Zakładowa Komisja Rozjemcza działająca przy pozwanym Przedsiębiorstwie oddaliła wniosek powódki. Zarząd Główny branżowego Związku Zawodowego uwzględnił odwołanie powódki i uchylił orzeczenie Komisji Rozjemczej. Na wniosek skarżącej sprawa przekazana została na drogę postępowania sądowego.

Sąd Powiatowy uznał za nieważne rozwiązanie umowy o pracę dokonane pismem z dnia 4 grudnia 1963 r. i zasądził na rzecz powódki 3.660 zł tytułem trzymiesięcznego wynagrodzenia oraz 150 zł kosztów procesu. Roszczenie o przywrócenie do pracy zostało oddalone.

Według ustaleń zawartych w motywach wyroku Sądu Powiatowego powódka udzieliła magazynierowi K. pomocy do zbycia nadwyżki 150 kg chleba wartości 600 zł. Przyjęła ona do sklepu chleb dostarczony za pośrednictwem konwojenta K., któremu wręczyła kwotę 500 zł pochodzącą z utargu sklepowego. Chleb, przyjęty bez dowodu przesyłkowego, nie został ujawniony w dokumentacji sklepowej.

W postępowaniu karnym powódka została skazana za to na karę więzienia i grzywnę. Po złożeniu przez nią rewizji postępowanie karne zostało umorzone na podstawie art. 5 dekretu z dnia 20 lipca 1964 r. o amnestii (Dz. U. Nr 27, poz. 174).

Sąd Powiatowy przyjął, że powódka popełniła przestępstwo zarzucone jej w postępowaniu karnym i przez to dopuściła się także ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych. Pozwany więc miał dostateczną podstawę do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia i rozwiązał umowę z zachowaniem obowiązującej formy pisemnej po uzyskaniu zgody rady zakładowej.

Zdaniem jednak Sądu Powiatowego późniejsze anulowanie oświadczenia o rozwiązaniu umowy spowodowało niedopuszczalność ponownego rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia na podstawie tych samych przyczyn, na których zakład pracy oparł się już w piśmie z 25 listopada 1963 r. W tej sytuacji zakład pracy miał tylko możność rozwiązania umowy przez wypowiedzenie.

W rezultacie Sąd Powiatowy uznał za usprawiedliwione roszczenie o trzymiesięczne wynagrodzenie za pracę. Dochodzenie roszczenia o przywrócenie do pracy uznane zostało za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (art. 3 p.o.p.c.). Powódka bowiem nadużywała swoich uprawnień, żądając przywrócenia do pracy, chociaż dopuściła się przestępstwa i ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych.

Obie strony zaskarżyły wyrok rewizją.

Powódka wnosi o zmianę wyroku przez orzeczenie przywrócenia do pracy oraz o podwyższenie kosztów procesu przyznanych za pierwszą instancję.

Pozwany wnosi o oddalenie powództwa w całości.

Sąd Wojewódzki odroczył rozpoznanie sprawy i przedstawił Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia następujące zagadnienie prawne:

"Czy zakład pracy po anulowaniu rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z powodu ciężkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych (art. 2 ust. 1 pkt 2 dekretu z dnia 18.I.1956 r. o ograniczeniu dopuszczalności rozwiązywania umów o pracę bez wypowiedzenia - Dz. U. Nr 2, poz. 11) może następnie rozwiązać ponownie z pracownikiem umowę o pracę bez wypowiedzenia z tych samych podstaw faktycznych i prawnych, czy też przez anulowanie rozwiązania umowy zakład pracy utracił już prawo do rozwiązania umowy bez wypowiedzenia z tych samych podstaw, choćby to rozwiązanie miało miejsce w okresie 1 miesiąca od dnia uzyskania wiadomości dającej podstawę do rozwiązania umowy?"

Sąd Najwyższy przejął sprawę do rozpoznania i uwzględnił obie rewizje przez uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Oświadczenie zakładu pracy o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia, dokonane w formie przewidzianej w art. 9 dekretu z dnia 18 stycznia 1956 r., stało się skuteczne z chwilą złożenia go powódce (art. 44 p.o.p.c.). Z tą chwilą oświadczenie, wyczerpujące treść jednostronnej czynności prawnej, wywołało skutki prawne istotne dla obu stron, ponieważ rozwiązało umowę o pracę. Dlatego późniejsze odwołanie ("anulowanie") oświadczenia zakładu pracy wymaga zgody pracownika, który może wyrazić ją także w sposób dorozumiany.

Stan faktyczny rozpoznawanej sprawy wykazuje, że powódka zgodziła się na odwołanie oświadczenia zakładu pracy zawartego w piśmie z 25 listopada 1963 r. Przez skuteczne odwołanie i unicestwienie skutków tego oświadczenia strony, zgodnie z ich wolą, pozostały nadal w tym samym stosunku pracy, który zresztą faktycznie był kontynuowany.

W świetle przytoczonej wykładni nie ma przeszkód przeciwko dopuszczalności złożenia przez zakład pracy nowego oświadczenia o rozwiązaniu umowy o pracę nawet z tych samych przyczyn, które podane były w oświadczeniu poprzednio odwołanym. Zakład pracy jest przy tym również związany tym samym terminem miesięcznym biegnącym od dnia uzyskania wiadomości o okoliczności uzasadniającej rozwiązanie umowy (art. 2 ust. 2 dekretu). Trzeba dodać, że zgoda rady zakładowej wyrażona na rozwiązanie umowy z określonych przyczyn zachowuje nadal znaczenie, jeżeli zakład pracy powołał te same przyczyny w nowym oświadczeniu o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia.

Pismo strony pozwanej z dnia 3 grudnia 1963 r. powołuje jako przyczynę anulowania rozwiązania umowy o pracę z dniem 25 listopada 1963 r. "tę okoliczność, że powódka w dniach 28 listopada - 2 grudnia zatrudniona była przy sporządzaniu remanentu i przekazywaniu sklepu". Pisma tego nie można zatem uważać za zrzeczenie się prawa rozwiązania umowy bez wypowiedzenia na podstawie faktów podanych w piśmie z dnia 25 listopada 1963 r. Strony nie doszły też w inny sposób do porozumienia w kwestii takiego ewentualnego orzeczenia. W rezultacie odpada aktualność rozważań, czy i w jakich wypadkach tego rodzaju czynność prawna (zrzeczenie się) jest skuteczna.

W związku jednak ze zbędnymi i skomplikowanymi czynnościami podejmowanymi przez stronę pozwaną należy przypomnieć trafne wyjaśnienie zawarte w motywach Sądu Powiatowego, że rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia nie zwalnia pracownika od obowiązku udziału w pracach komisji remanentowej i od przekazania sklepu następcy lub innej osobie wyznaczonej przez zakład pracy. Przez podjęcie czynności związanych z remanentem zawarta zostaje nowa umowa o pracę "na okres wykonania określonej roboty" (art. 5 pkt 2 rozporządzenia o umowie o pracę prac. um.), tj. na czas do zakończenia czynności remanentowych i przekazania sklepu. Strony mogą osiągnąć podobny skutek przez zawarcie umowy na czas określony, tj. do przewidzianej daty zakończenia czynności niezbędnych do przekazania sklepu.

Dotychczasowe wywody prowadzą do sformułowania następującej odpowiedzi na pytanie przedstawione przez Sąd Wojewódzki:

Skuteczne cofnięcie przez zakład pracy oświadczenia o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia nie stoi na przeszkodzie złożeniu ponownego oświadczenia o rozwiązaniu umowy nawet na podstawie tej samej przyczyny; obowiązuje przy tym termin miesięczny, który biegnie od dnia uzyskania wiadomości o okoliczności (przyczynie) uzasadniającej rozwiązanie umowy (art. 2 ust. 2 dekretu z dnia 28 stycznia 1956 r.).

Przytoczona teza zachowuje walor także w takich zdarzających się w praktyce wypadkach, w których zakład pracy dopiero po "anulowaniu" pierwszego oświadczenia o rozwiązaniu umowy nabrał pewności co do prawdziwości czynu lub zaniedbania pracownika i co do ich oceny jako przyczyny uzasadniającej rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia.

Rozstrzygnięcie przedstawionego zagadnienia prawnego ma decydujące znaczenie dla wyniku rewizji obu stron.

W szczególności, mimo że odpada zarzut powódki dotyczącej niedopuszczalności ponownego rozwiązania umowy z tej samej przyczyny, pozostaje jednak skuteczny zarzut wadliwości ustaleń istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd Powiatowy ustalił popełnienie przez powódkę przestępstwa, które uznał także za ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych, wyłącznie na podstawie wyroku wydanego w postępowaniu karnym. Jednakże postępowanie karne zostało umorzone na podstawie amnestii przed rozpoznaniem rewizji oskarżonej od wyroku sądu pierwszej instancji. Nie ma zatem prawomocnego wyroku skazującego, którego ustalenia wiązałyby sąd cywilny w zakresie unormowanym w art. 11 k.p.c. Sąd Powiatowy powinien był wskutek tego dokonać samodzielnych ustaleń co do czynu, który powołany został jako przyczyna rozwiązania umowy.

Jeżeli czyn przypisany powódce i przytoczony w piśmie pozwanego okaże się prawdziwy, będzie on stanowić wystarczającą podstawę do zgodnego z prawem rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia. Jest bowiem ciężkim naruszeniem podstawowych obowiązków pracowniczych udzielenie przez kierownika sklepu pomocy do zbycia przywłaszczonych przez magazyniera nadwyżek towarowych. Jest naruszeniem popełnionym przez przyjęcie towaru do sklepu bez dokumentacji, a ponadto przez wydanie za ten towar pieniędzy pochodzących z utargu.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Powiatowy powinien zebrać dowody i rozważyć wszystkie okoliczności sprawy. Przytoczona jednak w motywach uchylonego wyroku okoliczność, że powódka po doręczeniu postanowienia o zastosowaniu amnestii nie złożyła wniosku o rozpoznanie jej sprawy karnej, nie może być argumentem przesądzającym treść ustaleń co do zarzuconego powódce czynu.

Sąd Powiatowy ustalił również, że powódka dopuściła się naruszenia obowiązków pracowniczych przez spowodowanie manka. W tym zakresie brak także jakichkolwiek ustaleń, mimo że postępowanie karne zostało umorzone wobec braku dowodów winy. Sam fakt ujawnienia manka w kwocie 5.172 zł nie może stanowić przyczyny rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia. Dopiero udowodnione przez zakład pracy zawinione spowodowanie manka mogłoby stanowić podstawę do oceny, czy ze względu na stopień zawinienia istnieje już przyczyna rozwiązania umowy (por. orzecz. SN z 15.VII.1957 r. 1 CR 1133/56 - OSPiKA z 1959 r., s. 152).

Brak należytego wyjaśnienia sprawy prowadzi także do uwzględnienia rewizji strony pozwanej, która powołuje się na uzasadnioną przyczynę rozwiązania umowy i zwalcza wszelkie roszczenia powódki.

Na zakończenie trzeba wskazać, że rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia nastąpiło z chwilą doręczenia powódce pisemnego oświadczenia zakładu pracy (art. 44 p.o.p.c.). Wynika stąd, że podanie jako daty rozwiązania umowy dnia 25 listopada 1963 r. było bezprzedmiotowe.

OSNC 1966 r., Nr 7-8, poz. 127