Art. 52. Wykonywanie praw zmarłego pokrzywdzonego
Kodeks postępowania karnego
§ 1. W razie śmierci pokrzywdzonego prawa, które by mu przysługiwały, mogą wykonywać osoby najbliższe lub osoby pozostające na jego utrzymaniu, a w wypadku ich braku lub nieujawnienia – prokurator, działając z urzędu.
§ 2. W przypadku gdy organ prowadzący postępowanie dysponuje informacjami o osobach najbliższych dla pokrzywdzonego lub osobach pozostających na jego utrzymaniu, poucza o przysługujących uprawnieniach co najmniej jedną z nich.
Komentarz redakcyjny
W art. 52 k.p.k. nie ma znaczenia przyczyna śmierci. Nie musi być następstwem popełnionego przestępstwa.
Przepis nie ma zastosowania do pokrzywdzonego, który w chwili śmierci był oskarżycielem posiłkowym zwykłym lub subsydiarnym albo oskarżycielem prywatnym, gdyż wówczas osoby najbliższe lub osoby pozostające na jego utrzymaniu mogą przystąpić do postępowania w charakterze oskarżyciela posiłkowego zwykłego (art. 58 § 1 k.p.k) lub oskarżyciela posiłkowego subsydiarnego (art. 58 § 1 w zw. z art. 61 § 1 k.p.k) albo oskarżyciela prywatnego (art. 61 § 1 k.p.k.).
Prawa, które przysługiwały pokrzywdzonemu, mogą być realizowane przez:
- osoby najbliższe;
- osoby, które pozostawały na jego utrzymaniu.
- gdy nie ma wskazanych osób lub nie zostały ujawnione, uprawnienia pokrzywdzonego może realizować prokurator, działając z urzędu.
Definicja osoby najbliższej zawarta jest w przepisie art. 115 § 11 k.k., zgodnie z którym są to: małżonek, wstępny (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie), zstępny (dzieci, wnuki, prawnuki), rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub tym samym stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu (konkubina, konkubent).
Status osoby najbliższej jest przyznany rodzeństwu małżonka, jak i małżonkom rodzeństwa oskarżonego (wyrok SA w Krakowie z dnia 20 lutego 2003 r., II AKa 17/03).
Osoba pozostająca na utrzymaniu pokrzywdzonego to ta, na której utrzymanie łożył w okresie poprzedzającym śmierć. Nie ma znaczenia podstawa utrzymywania, np. z mocy ustawy, orzeczenia sądu czy własnej decyzji, ani też stosunek zachodzący między nim a tą osobą. Ważne jest, aby pokrzywdzony w okresie poprzedzającym śmierć faktycznie łożył na utrzymanie tej osoby.
Organ prowadzący postępowanie ma obowiązek pouczenia co najmniej jednej z osób najbliższych lub pozostających na utrzymaniu o przysługujących jej uprawnieniach w przypadku śmierci pokrzywdzonego, o ile organ dysponuje informacjami o wymienionych osobach.
Stan, w którym uzyskano informację o istnieniu osoby najbliższej wobec zmarłego pokrzywdzonego, jednak nie