Art. 180. Uchylenie i ustanie kurateli
Kodeks rodzinny i opiekuńczy
§ 1. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, organ państwowy, który ustanowił kuratora, uchyli kuratelę, gdy odpadnie jej cel.
§ 2. Jeżeli kurator został ustanowiony do załatwienia poszczególnej sprawy, kuratela ustaje z chwilą ukończenia tej sprawy.
Komentarz redakcyjny
W świetle art. 180 k.r.o. kuratela ustaje albo poprzez jej uchylenie przez organ, który ją ustanowił (§ 1) – i to jest zasadą – albo z mocy prawa, z chwilą zakończenia sprawy, do której była ustanowiona (§ 2) – i to jest wyjątek.
Organ państwowy, który ustanowił kuratora, uchyla kuratelę, gdy odpadnie jej cel, a więc przykładowo sąd procesowy, który ustanowił kuratora dla nieznanego z miejsca pobytu, uchyla z urzędu kuratelę, gdy do procesu przystąpi (odnajdzie się) strona, która była reprezentowana przez kuratora. Sprawa komplikuje mię, gdy się okaże że strona, którą reprezentował kurator w rzeczywistości nie żyje. W takim wypadku „ śmierć osoby nieobecnej nie powoduje ustania kurateli dopóty, dopóki nie ujawnią się spadkobiercy tej osoby. Uchylenie kurateli będzie mogło nastąpić dopiero z chwilą zgłoszenia się spadkobierców lub ustanowienia kuratora spadku, natomiast sąd spadku będzie obowiązany uchylić kuratelę po ustaleniu, że spadkobiercy objęli spadek” (St. Kalus [w:], Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, Warszawa 2006 r., s. 931 i podane tam orzecznictwo).
Uchylenie kurateli z zasady może nastąpić z urzędu. Wyjątkiem jest kurator osoby niepełnosprawnej, gdyż na podstawie art. 183 § 2 k.r.o. sąd uchyli kuratelę tylko na żądanie tejże osoby.
Przykładem kurateli, która ustaje z mocy prawa, jest przypadek, w którym kurator został ustanowiony na podstawie art. 98 k.r.o., gdyż żadne z rodziców nie mogło reprezentować dziecka przy czynności prawnej. Z chwilą dokonania tejże czynności z udziałem kuratora, kuratela ustaje z mocy prawa, bez potrzeby – choćby deklaratywnego – orzeczenia sądu opiekuńczego. Tak samo rzecz się przedstawia, kiedy kurator był powołany dla ubezwłasnowolnionego częściowo.
Z chwilą uchylenia ubezwłasnowolnienia lub jego zamiany na całkowite z mocy prawa kuratela ustaje.
Z odpowiedniego stosowania do kurateli przepisów o opiece wynika, że poza uchyleniem kurateli (§ 1) lub jej ustaniem z mocy prawa (§ 2), sąd na żądanie kuratora