Art. 428. Odpowiedzialność sprawcy, któremu nie można przypisać winy (zasady współżycia społecznego)
Kodeks cywilny
Gdy sprawca z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego nie jest odpowiedzialny za szkodę, a brak jest osób zobowiązanych do nadzoru albo gdy nie można od nich uzyskać naprawienia szkody, poszkodowany może żądać całkowitego lub częściowego naprawienia szkody od samego sprawcy, jeżeli z okoliczności, a zwłaszcza z porównania stanu majątkowego poszkodowanego i sprawcy, wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego.
Komentarz redakcyjny
opracowano przy wykorzystaniu narzędzia AI ChatGPT (OpenAI)
I. Uwagi ogólne
Artykuł 428 k.c. przewiduje wyjątek od zasady, że odpowiedzialność odszkodowawcza za czyn niedozwolony opiera się na winie. W sytuacjach, w których bezpośredni sprawca szkody nie może ponosić odpowiedzialności na zasadach ogólnych z powodu wieku (np. małoletni poniżej 13 lat – art. 426 k.c.) albo stanu psychicznego lub cielesnego (np. niepoczytalność – art. 425 k.c.), możliwe jest pociągnięcie go do odpowiedzialności, jeżeli przemawiają za tym zasady współżycia społecznego. Odpowiedzialność ta nie wynika z winy, lecz z aksjologicznie ugruntowanej potrzeby ochrony poszkodowanego.
Przepis ten ma charakter posiłkowy, stosowany jedynie wtedy, gdy nie ma osób zobowiązanych do nadzoru nad sprawcą (w rozumieniu art. 427 k.c.) albo gdy nie można od nich uzyskać naprawienia szkody. Ustanawia zatem swoisty mechanizm „awaryjnej” kompensacji, który działa w oparciu o ocenę sprawy przez pryzmat zasad współżycia społecznego – zwłaszcza przy porównaniu sytuacji majątkowej sprawcy i poszkodowanego.
Art. 428 k.c. ma wyraźnie funkcję kompensacyjną i służy ochronie poszkodowanego, którego interesy nie mogą być zaspokojone w zwykłym trybie. Jednocześnie przepis ten nie ma zastosowania w razie braku bezprawności działania sprawcy – choć nie wymaga się winy, konieczne jest stwierdzenie bezprawności.
II. Kontekst systemowy art. 428 k.c.
Art. 428 k.c. należy do katalogu przepisów regulujących odpowiedzialność deliktową, lecz wyróżnia się spośród nich swoją subsydiarną naturą i odwołaniem do zasad słuszności ujętych w formule „zasad współżycia społecznego”. Stanowi uzupełnienie systemu odpowiedzialności opartego przede wszystkim na zasadzie winy (art. 415 k.c.) oraz, w pewnych przypadkach, na zasadzie ryzyka (np. art. 435, 436 k.c.), oferując możliwość kompensacji szkody również wówczas, gdy sprawca – choć wyrządził szkodę bezprawnie – nie może ponosić odpowiedzialności z uwagi na brak winy.
Norma ta jest ściśle powiązana z art. 427 k.c., który przewiduje odpowiedzialność osób zobowiązanych do nadzoru nad osobami nieposiadającymi zdolności do ponoszenia winy. Art. 428 k.c. uruchamiany
Dostęp do pełnej treści jest płatny. Przejdź do premium
