Prekluzyjny termin odmowy złożenia zeznań (art. 186 k.p.k.)
Konsekwencjie, termin i forma skorzystania z prawa do odmowy zeznań lub odpowiedzi na pytanie (art. 186 k.p.k.) Prawo do odmowy składania zeznań (art. 182 k.p.k.)
Żeby zobaczyć pełną treść należy się zalogować i wykupić dostęp.
Z przepisu art. 182 § 1 k.p.k. wynika prawo osoby najbliższej dla oskarżonego (podejrzanego) do odmowy składania zeznań. Realizacja tego uprawnienia nie jest jednak bezterminowa. Nie budzi aktualnie żadnych wątpliwości, że art. 186 § 1 k.p.k. w brzmieniu nadanym ustawą nowelizującą (Dz. U. 2003r., Nr 17, poz. 155) określa prekluzyjny termin, do którego uprawniony na podstawie art. 182 k.p.k. lub art. 185 k.p.k. może skorzystać z prawa do odmowy składania zeznań. Jest to moment rozpoczęcia pierwszego zeznania w postępowaniu sądowym (postanowienie SN z dnia 24 listopada 2010r., I KZP 18/10, wyrok SN z dnia 22 stycznia 2014r, IV KK 313/13).
Po upływie tego czasu świadek nie może korzystać z uprawnienia o którym mowa; złożone wówczas oświadczenie o chęci skorzystania z prawa do odmowy zeznań jest nieskuteczne, nie uchyla obowiązku zeznawania (art. 177 § 1 k.p.k.) i może być uznane za bezpodstawną odmowę zeznań o konsekwencjach m.in. z art. 391 § 1 k.p.k.
Interpretacja wyrażenia „ pierwsze zeznanie w postępowaniu sądowym” użytego w art. 186 § 1 k.p.k. w orzecznictwie i doktrynie nie nasuwa wątpliwości. Chodzi mianowicie o sytuację, gdy świadek uprzednio nie zeznawał w danej sprawie przed sądem. Nie będzie więc takim „pierwszym zeznaniem” ponowne przesłuchanie przez sąd, w tej samej sprawie, świadka o jakim mowa w art. 182 i art. 185 k.p.k., np. w postępowaniu odwoławczym, lub po uchyleniu wyroku i przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania na skutek apelacji, kasacji, wznowienia postępowania, prowadzenia sprawy od początku, czy (jak w niniejszej sprawie) po przekazaniu sprawy wskutek stwierdzenia przez sąd swojej niewłaściwości.
W art. 186 § 1 k.p.k. jest mowa o pierwszym zeznaniu w postępowaniu sądowym bez dalszego różnicowania, w szczególności wskazywania, że chodzi o pierwsze przesłuchanie przed danym sądem. To, że świadek, któremu przysługiwało prawo do odmowy składania zeznań, lub uzyskał zwolnienie od ich złożenia, najpierw został przesłuchany przed sądem niewłaściwym nie zmienia faktu, że było to pierwsze zeznanie w postępowaniu sądowym i to ono wyznaczało czasową granicę realizowania prawa do odmowy składania zeznań.
Wyrok SA w Wrocławiu z dnia 22 kwietnia 2015 r., II AKa 82/15
Standard: 77283 (pełna treść orzeczenia)
Osoba uprawniona do odmowy złożenia zeznań może oświadczyć, że chce z tego prawa skorzystać, ale nie później niż przed rozpoczęciem pierwszego zeznania w postępowaniu sądowym. Nie ulega zatem wątpliwości, iż przepis art.186 § 1 k.p.k. określa prekluzyjny termin skorzystania z prawa do odmowy zeznań, a termin ten upływa z chwilą rozpoczęcia pierwszego zeznania w postępowaniu sądowym. Oznacza to, że świadek może skorzystać z tego uprawnienia nawet w postępowaniu odwoławczym, byle tylko dopiero w tej fazie wezwano go do złożenia zeznań, a także – ale pod tym samym warunkiem – w postępowaniu ponownym.
Skoro P. K. był przesłuchany przez Sąd Okręgowy w S. na rozprawie w dniu 20 października 2011 r. i wówczas - pouczony o prawie do odmowy zeznań z tej racji, że jest bratem przyrodnim oskarżonego, oświadczył - iż będzie zeznawał i rzeczywiście to uczynił, to już po tym zdarzeniu procesowym utracił on uprawnienie do odmowy złożenia zeznań (w toku kolejnych przez sąd przesłuchań) z powodu najbliższego z oskarżonym pokrewieństwa. Nawet więc prowadzenie rozprawy od początku tego uprawnienia – stosownie do jednoznacznego brzmienia art. 186 § 1 k.p.k. – na pewno mu nie przywracało.
Postanowienie SN z dnia 17 września 2014 r., V KK 204/14
Standard: 77284 (pełna treść orzeczenia)