Niewykonanie obowiązku poddania małoletniego obowiązkowemu szczepieniu ochronnemu (art. 115 § 2 k.w.)
Wykroczenia przeciwko zdrowiu (art. 109 - 118 k.w.)
1. Jednym ze znamion wykroczenia z art. 115 § 2 k.w. w zw. z art. 115 § 1 k.w. jest uprzednie nieskuteczne zastosowanie środków egzekucji administracyjnej w celu wykonania ciążącego na sprawcy obowiązku poddania osoby małoletniej obowiązkowemu szczepieniu ochronnemu.
2. Obowiązek rodziców poddania dziecka obowiązkowym szczepieniom ochronnym jest obowiązkiem prawnym, od którego uwolnić mogą jedynie konkretne przeciwwskazania lekarskie do szczepienia. Z art. 5 ust. 1 ustawy z 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi wynika wprost, że osoby przebywające na terytorium kraju są obowiązane, na zasadach określonych w tej ustawie, do poddania się szczepieniom ochronnym.
3. Obowiązek poddania małoletniego obowiązkowym szczepieniom ochronnym wynika z mocy przepisów ustawowych. Brak jest zatem podstawy prawnej do jego konkretyzacji w formie decyzji administracyjnej.
4. Wynikający z przepisów obowiązek poddania dziecka szczepieniu ochronnemu jest bezpośrednio wykonalny. Jego niedochowanie aktualizuje obowiązek wszczęcia postępowania egzekucyjnego, którego zamierzonym rezultatem ma być poddanie dziecka szczepieniu ochronnemu. Zaniechanie poddania się obowiązkowemu szczepieniu, mimo zastosowania środków egzekucji administracyjnej rodzi odpowiedzialność karnoadministracyjną przewidzianą w art. 115 § 1 k.w. Tej samej odpowiedzialności podlega też ten, kto sprawując pieczę nad osobą małoletnią lub bezradną, pomimo zastosowania środków egzekucji administracyjnej, nie poddaje jej określonemu szczepieniu ochronnemu (art. 115 § 2 k.w.).
Obowiązek rodziców poddania dziecka obowiązkowym szczepieniom ochronnym jest obowiązkiem prawnym, od którego uwolnić mogą jedynie konkretne przeciwwskazania lekarskie do szczepienia. Z art. 5 ust. 1 ustawy o zapobieganiu wynika wprost, że osoby przebywające na terytorium kraju są obowiązane, na zasadach określonych w tej ustawie, do poddania się szczepieniom ochronnym. Analiza przepisów przywołanej ustawy (jej art. 5 ust. 2 oraz tych zamieszczonych w jej rozdziale 4) pozwala - ponad wszelką wątpliwość - wyinterpretować normę prawną, która ustanawia prawną powinność poddania dziecka szczepieniu ochronnemu, tzn. określa wszystkie istotne cechy tego obowiązku. Wskazuje bowiem podmiot na którym ten obowiązek ciąży, okoliczności, w których obowiązek ten się aktualizuje oraz jego zakres. Obowiązek poddania małoletniego obowiązkowym szczepieniom ochronnym wynika więc z mocy przepisów ustawowych. Brak jest zatem podstawy prawnej do jego konkretyzacji w formie decyzji administracyjnej. Przy czym jak wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 6 kwietnia 2011 r., II OSK 32/11, Lex nr 852219 wykonanie tego obowiązku z mocy prawa zabezpieczone jest przymusem administracyjnym oraz odpowiedzialnością regulowaną przepisami ustawy z dnia 20 maja 1971 r. - Kodeks wykroczeń. Oznacza to, że wynikający z przepisów obowiązek poddania dziecka szczepieniu ochronnemu jest bezpośrednio wykonalny. Jego niedochowanie aktualizuje obowiązek wszczęcia postępowania egzekucyjnego, którego zamierzonym rezultatem ma być poddanie dziecka szczepieniu ochronnemu. Zaniechanie poddania się obowiązkowemu szczepieniu, mimo zastosowania środków egzekucji administracyjnej rodzi odpowiedzialność karnoadministracyjną przewidzianą w art. 115 § 1 k.w. Tej samej odpowiedzialności podlega też ten, kto sprawując pieczę nad osobą małoletnią lub bezradną, pomimo zastosowania środków egzekucji administracyjnej, nie poddaje jej określonemu szczepieniu ochronnemu (art. 115 § 2 k.w.). Stwierdzenie, iż poddanie małoletniego obowiązkowym szczepieniom ochronnym stanowi obowiązek wynikający wprost z przepisów ustawowych skutkuje koniecznością wskazania organów właściwych do prowadzenia postępowania egzekucyjnego w zakresie jego przymusowego wykonania. Stosownie do utrwalonego i (obecnie) dominującego w orzecznictwie poglądu (por. wyroki: NSA w Warszawie z dnia 6 kwietnia 2011 r., II OSK 32/11, Lex nr 852219; WSA w Krakowie z dnia 14 lutego 2013 r., III SA/Kr 46012, Lex nr 1343450; WSA w Kielcach z 21 lutego 2013 r., III SA/Ke7/13, Lex nr 1340290; WSA w Poznaniu z 21 marca 2013 r., II SA/Po 96/13, Lex nr 1301191; NSA w Warszawie z 1 sierpnia 2013 r., II OSK 745/12, Lex nr 1360426) organem uprawnionym do egzekucji obowiązku poddania dziecka szczepieniu ochronnemu, nie jest organ inspekcji sanitarnej (powiatowy inspektor sanitarny). Stosownie do przepisu art. 20 § 1 pkt 4 u.p.e.a. kierownik powiatowej służby, inspekcji lub straży jest organem egzekucyjnym w zakresie obowiązków o charakterze niepieniężnym jedynie w odniesieniu do obowiązków wynikających z wydawanych w zakresie swojej właściwości decyzji i postanowień. Tymczasem - jak to już odnotowano - obowiązek poddania małoletniego dziecka szczepieniom ochronnym wynika bezpośrednio z przepisów ustawy, czyli z mocy prawa, stąd i nie ma podstaw do wydawania w tym przedmiocie przez organy inspekcji sanitarnej decyzji administracyjnej. W konsekwencji, uprawnionym organem egzekucji w zakresie tych obowiązków jest wojewoda (art. 20 § 1 pkt 1 u.p.e.a.). Analiza przepisów tej ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji wskazuje, że kierownicy wojewódzkich (i powiatowych) służb, inspekcji i straży - do których należy też zaliczyć organy inspekcji sanitarnej - są organami egzekucyjnymi jedynie w odniesieniu do obowiązków wynikających z wydanych przez te organy decyzji i postanowień (art. 20 § 1 pkt 3 i 4 u.p.e.a.). W ramach przyznanych przepisami ustawy o zwalczaniu chorób zakaźnych kompetencji powiatowy inspektor sanitarny jest uprawniony do wydawania decyzji nakładającej obowiązki na osobę zakażoną lub chorą na chorobę zakaźną albo osobę podejrzaną o zakażenie lub chorobę zakaźną, lub osobę, która miała styczność ze źródłem biologicznego czynnika chorobotwórczego (art. 5 pkt 4 u.z.z.ch.z.). Ustawa ta nie przewiduje możliwości wydania przez ten organ decyzji dotyczącej szczepień ochronnych, bowiem - jak to już stwierdzono - obowiązek poddania dziecka szczepieniu ochronnemu wynika wprost z ustawy i nie musi być potwierdzony decyzją administracyjną. Regulacja ustawy z 2008 r. nie daje organom sanitarnym podstaw do wydawania w tym przedmiocie decyzji administracyjnej. Wobec powyższego brak jest też przesłanek do uznania, aby organem właściwym do prowadzenia egzekucji obowiązku poddania dziecka szczepieniu ochronnemu, stanowiącego obowiązek niepieniężny w rozumieniu art. 20 § 1 u.p.e.a., był powiatowy inspektor sanitarny (por. uchwała 7 sędziów NSA z 29 marca 2006 r., II GPS 1/06, Kacper Tybuszewski - ABC nr.203063, System Informacji Prawnej Lex; Piotr Pietrasz, Komentarz do art. 20 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, System Informacji Prawnej Lex). Omawiane ograniczenie determinujące sposób określenia organu właściwego do realizacji czynności egzekucyjnych wobec obowiązku dotyczącego poddania dziecka szczepieniom ochronnym nie dotyczy wojewody. Jest on bowiem organem właściwym do prowadzenia egzekucji obowiązków o charakterze niepieniężnym, wynikających zarówno z wydanych przezeń rozstrzygnięć (decyzji, postanowień), jak i wprost z mocy przepisów prawa.
w sytuacji kiedy przypisanie sprawstwa zarzucanego wykroczenia jest uzależnione od „zastosowania” wobec sprawcy „środków egzekucji administracyjnej” niewątpliwe jest, że przedmiotem oceny sądu karnego winna być kwestia realizacji tego znamienia.
Wyrok SN z dnia 8 stycznia 2016 r., V KK 306/15
Standard: 17078 (pełna treść orzeczenia)
Obowiązek rodziców poddania dziecka obowiązkowym szczepieniom jest w Polsce obowiązkiem prawnym, od którego uwolnić mogą jedynie konkretne przeciwwskazania lekarskie do szczepienia dziecka. Z art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. z 2008 r. Nr 234, poz. 1570 z późn. zm.) wynika wprost, ze osoby przebywające na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej są obowiązane na zasadach określonych w ustawie do poddawania się szczepieniom ochronnym. Jak dalej stanowi ustęp 2 art. 5 - go ww. ustawy, odpowiedzialność za wypełnienie obowiązku poddania się szczepieniom osób nieposiadających pełnej zdolności do czynności prawnych, ponosi osoba, która sprawuje prawną pieczę nad osobą małoletnią lub bezradną albo opiekun faktyczny w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy z 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. z 2009 r. Nr 52, poz. 417). Realizację ujętego w cytowanych przepisach obowiązku konkretyzują przepisy ustawy zamieszczone w rozdziale 4 - tym poświęconym szczepieniom ochronnym.
Z art. 17 ust. 2 ustawy wynika, iż wykonanie obowiązkowego szczepienia ochronnego jest poprzedzone lekarskim badaniem kwalifikacyjnym w celu wykluczenia przeciwwskazań do wykonania obowiązkowego szczepienia ochronnego. Każdorazowo musi to być badanie kwalifikacyjne aktualne, wykonane w czasie nieprzekraczającym 24 godzin przed szczepieniem (vide: ust. 3 art. 17 ustawy). W przypadku, gdy lekarskie badanie kwalifikacyjne daje podstawy do długotrwałego odroczenia obowiązkowego szczepienia ochronnego, lekarz kieruje osobę objętą obowiązkiem szczepienia ochronnego do konsultacji specjalistycznej (vide: art. 17 ust. 5 ustawy).
Jak stanowi art. 17 ust. 7 urodzenie żywego dziecka nakłada na osobę wystawiającą zaświadczenie o żywym urodzeniu, obowiązek założenia karty uodpornienia oraz książeczki szczepień dziecka. Natomiast stosownie do treści art. 17 ust. 9 ustawy, do obowiązków lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę zdrowotną jest powiadomienie osoby obowiązanej do poddania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym lub osoby sprawującej pieczę nad osoba małoletnią lub bezradną albo opiekuna faktycznego w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, o obowiązku poddania się tym szczepieniom, a także poinformowanie o szczepieniach zalecanych. Wskazać też należy na obowiązek osób przeprowadzających szczepienia ochronne prowadzenia dokumentacji medycznej dotyczącej obowiązkowych szczepień ochronnych, w tym przechowywania kart uodpornienia oraz dokonywania wpisów potwierdzających wykonanie szczepienia a także sporządzania sprawozdań z przeprowadzonych obowiązkowych szczepień ochronnych i sprawozdań ze stanu zaszczepienia osób objętych profilaktyczną opieką zdrowotną i przekazywania tychże sprawozdań państwowemu powiatowemu inspektorowi sanitarnemu.
Wyżej wymienione obowiązki ustawowe rozwinęły przepisy wykonawcze. W okresie postępowania egzekucyjnego przeciwko skarżącej obowiązujące przepisy wykonawcze zawarte były w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia18 sierpnia 2011 r. w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych (Dz. U. z 2011 r. Nr 182, poz. 1086). Rozporządzenie to określiło wiek i grupy osób objętych obowiązkiem szczepień, kwalifikacje osób przeprowadzających szczepienia i sposób prowadzenia szczepienia oraz szczegółowe zasady dotyczące prowadzenia dokumentacji i sprawozdawczości ze szczepień z podaniem form, rodzajów, wzorów, terminów i sposobu obiegu dokumentów.
Z powyższych uregulowań jednoznacznie wynika, iż obowiązek szczepień jest uregulowany prawnie i ma ścisły związek z zapobieganiem szerzenia się chorób zakaźnych u osób przebywających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Profilaktyka przed chorobami epidemicznymi jest konstytucyjnym obowiązkiem władz publicznych (vide: art. 68 ust. 4 Konstytucji RP). W ramach realizacji tego obowiązku państwo opracowuje Program Szczepień Ochronnych, który rokrocznie jest modyfikowany stosownie do aktualnej sytuacji epidemiologicznej, a do którego to programu odsyła § 5 ww. Rozporządzenia.
Zaniechanie poddania się obowiązkowemu szczepieniu, mimo zastosowania środków egzekucji administracyjnej, rodzi odpowiedzialność karnoadministracyjną, przewidzianą art. 115 § 1 kodeksu wykroczeń. Tej samej odpowiedzialności podlega też ten, kto sprawując pieczę nad osobą małoletnią lub bezradną, pomimo zastosowania środków egzekucji administracyjnej, nie poddaje jej określonemu szczepieniu ochronnemu (art. 115 § 2 kodeksu wykroczeń). Dodać też należy, iż penalizowane jest także zaniechanie osób odpowiedzialnych za przeprowadzenie szczepień, w zawiadomieniu pacjenta lub osoby sprawującej prawną pieczę nad osobą małoletnią lub bezradną (albo opiekuna faktycznego w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta) o obowiązku poddania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym lub w poinformowaniu o ochronnych szczepieniach zalecanych (vide: art. 51 pkt 3 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi).
Przestrzeganie ustawowego obowiązku poddania się obowiązkowi szczepień ochronnych zabezpieczone zostało przymusem administracyjnym. Zgodnie z art. 3 § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, egzekucję administracyjną stosuje się do obowiązków określonych w art. 2, gdy wynikają one z decyzji lub postanowień właściwych organów, albo - w zakresie administracji rządowej i jednostek samorządu terytorialnego - bezpośrednio z przepisu prawa, chyba, że przepis szczególny zastrzega dla tych obowiązków tryb egzekucji sądowej.
Wyrok WSA w Białymstoku z dnia 16 kwietnia 2013 r., II SA/Bk 89/13
Standard: 29086 (pełna treść orzeczenia)