Nakazanie zamknięcia księgi wieczystej wyrokiem uwzględniającym powództwo z art. 10 KWU

Pogląd dopuszczający możliwość nakazania wyrokiem uwzględniającym powództwo przewidziane w art. 10 KWU zamknięcia księgi wieczystej, w razie stwierdzenia, że nie było podstaw do jej założenia, wyrażony został przez Sąd Najwyższy również w wyrokach z dnia 8 lipca 2011 r., IV CSK 536/10 i z dnia 16 lutego 2011 r., I CSK 305/10. Oparto go na założeniu, że skoro - stosownie do § 17 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia z dnia 17 września 2001 r. - zamknięcie księgi wieczystej następuje m.in. wtedy, gdy wynika to z orzeczenia sądu, to nie można wykluczyć, że orzeczeniem takim może być wyrok wydany na podstawie art. 10 KWU.

W uzasadnieniu wyroku w sprawie IV CSK 81/09, niejako otwierającego ten nurt orzecznictwa, zwrócono jednak uwagę, że odzwierciedlony w nim pogląd nie jest powszechnie aprobowany. Trzeba zauważyć, że w innych orzeczeniach Sąd Najwyższy wskazywał, że usunięcie niezgodności między stanem jawnym z księgi wieczystej a rzeczywistym sanem prawnym może polegać na wykreśleniu prawa i zamknięciu księgi wieczystej, jeżeli okaże się, że prawo takie nie powstało (zob. wyroki: z dnia 19 marca 2008 r., V CSK 482/07, z dnia 7 listopada 2008 r., IV CSK 264/08 oraz uchwała z dnia 29 lutego 1996 r., III CZP 19/06). W tym ujęciu zamknięcie księgi wieczystej jest czynnością wtórną, będącą konsekwencją wykreślenia wpisu. Stanowisko to należy uznać za trafne.

Nie budzi wątpliwości, że zamknięcie księgi wieczystej jest czynnością techniczną; wynika to wprost z przepisów wykonawczych regulujących zakładanie i prowadzenie ksiąg wieczystych (zob. § 128 rozporządzenia z dnia 21 listopada 2013 r., wcześniej - § 17 ust. 1 rozporządzenia z dnia 17 września 2001 r., a obecnie - § 130 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 15 lutego 2016 r. w sprawie zakładania i prowadzenia ksiąg wieczystych w systemie teleinformatycznym, Dz.U. z 2016 r. poz. 312 ze zm.). W przedmiocie zamknięcia księgi wieczystej nie toczy się żadne postępowanie prowadzące do wydania orzeczenia; na dokonanie tej czynności nie przysługuje żaden środek odwoławczy (zob. uchwała SN z dnia 23 listopada 2000 r., III CZP 32/00). Taki charakter czynności zamknięcia księgi wieczystej sprzeciwia się uznaniu, że nakaz jej dokonania może być samodzielnym przedmiotem treści powództwa przewidzianego w art. 10 KWU Wyrok uwzględniający to powództwo musi nawiązywać do stanu prawnego ujawnionego w księdze wieczystej oraz stanu prawnego rzeczywistego i wskazywać sposób usunięcia stwierdzonej między nimi niezgodności; nie może ograniczyć się do nakazania dokonanie czynności o charakterze wyłącznie technicznym.

Celem powództwa z art. 10 KWU nie jest zamknięcie księgi wieczystej jako takie ani objęcie rozstrzygnięciem nakazania tej czynności, gdyż w istocie są to jedynie następstwa wykreślenia wszystkich wpisów księdze wieczystej prowadzonej dla określonej nieruchomości (zob. wyrok SN z dnia 26 czerwca 2014 r., III CSK 192/13).

Skoro uzgodnienie stanu prawnego nieruchomości ujawnionego w księdze wieczystej - jak trafnie zauważono w orzecznictwie (zob. wyrok SA w Katowicach z dnia 31 stycznia 2012 r., I ACa 877/11 - ma na celu dokonanie merytorycznej modyfikacji tej księgi, to rezultat ten nie może zostać osiągnięty przez dokonanie czynności stricte technicznej.

Wyrok SN z dnia 24 listopada 2017 r., I CSK 113/17

Standard: 16862 (pełna treść orzeczenia)

Uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym może polegać na nakazaniu jaj zamknięcia.

Wprawdzie pogląd ten nie jest powszechnie podzielany, ale ma swoich zwolenników wśród przedstawicieli doktryny i jest akceptowany w judykaturze (zob. np. wyrok SN z dnia 7 listopada 2008 r., IV CSK 264/08). Według § 17 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 września 2001 r. w sprawie prowadzenia ksiąg wieczystych i zbiorów dokumentów (Dz.U. Nr 102, poz. 1122 ze zm.) zamknięcia księgi wieczystej dokonuje się m.in. gdy wynika to z orzeczenia sądu.

Nie można wykluczyć, że orzeczeniem takim może być wyrok wydany w sprawie o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, jeżeli nieruchomość (własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego lub prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej), dla której prowadzona jest księga wieczysta, nie istnieje.

Wyrok SN z dnia 12 sierpnia 2009 r., IV CSK 81/09

Standard: 18608 (pełna treść orzeczenia)