Upadłość w razie śmierci przedsiębiorcy (art. 7 p.u.)

Art. 160 ust. 1 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze jednoznacznie stanowi, iż w sprawach dotyczących masy upadłości syndyk dokonuje czynności na rzecz upadłego, lecz w imieniu własnym. Z kolei z art. 61 wymienionej ustawy wynika, że z dniem ogłoszenia upadłości majątek upadłego staje się masą upadłości; zasadnie zatem wywodzi skarżący, że z dniem ogłoszenia upadłości upadły traci prawo zarządu swoim majątkiem, w tym także prawo składania oświadczeń w imieniu własnym, jego majątek staje się masą upadłości, a jedynym podmiotem, który może podejmować czynności prawne dotyczące tej masy jest syndyk. Fakt ten nie ulega zmianie także w razie śmierci upadłego, bowiem wszczęte postępowanie jest kontynuowane na dotychczasowych zasadach. Co więcej, postępowanie upadłościowe może być nie tylko prowadzone, ale nawet dopiero ogłoszone pomimo śmierci dłużnika; w razie śmierci przedsiębiorcy można ogłosić jego upadłość, jeżeli wniosek o ogłoszenie upadłości został złożony w terminie roku od dnia jego śmierci (art. 7 ustawy powołanej wyżej ustawy).

W realiach kontrolowanej sprawy słuszna jest także konkluzja, że organ zignorował bezwzględnie obowiązujące przepisy prawa upadłościowego. Zauważył wprawdzie, iż zgodnie z art. 97 § 1 i § 2 Ordynacji podatkowej spadkodawcy przejmują prawa i obowiązki spadkodawcy przewidziane w przepisach prawa upadłościowego. Nietrafnie wywiódł jednak, iż po śmierci upadłego na syndyku nie ciążą obowiązki podatkowe. Tymczasem, gdyby istniały zaległości podatkowe na dzień śmierci podatnika organ podatkowy dochodziłby ich zapłaty od syndyka masy upadłości. Wniosek organu jest przy tym sprzeczny z art. 188 ust. 2 zdanie drugie ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze, który stanowi, iż przepisy o prawach i obowiązkach upadłego stosuje się odpowiednio do spadkobiercy. Spadkobiercy mają zatem w postępowaniu tyle praw co upadły, a skoro w jego imieniu działa syndyk, to po śmierci upadłego dalej działa tenże, a nie spadkobiercy.

Reasumując stwierdzić trzeba, iż przy rozstrzyganiu sprawy nie wzięto pod uwagę ww. art. 160 ust. 1 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze dotyczącego czynności syndyka na rachunek upadłego i błędnie zawężono istotę sprawy do zasady normatywnej wyrażonej w art. 97 Ordynacji podatkowej. Podzielić też należy pogląd, że przepisy prawa podatkowego nie wskazują syndyka jako podatnika działającego w zastępstwie podatnika - nie tylko zmarłego podatnika, a to z kolei stanowi dodatkowy argument, iż Prawo upadłościowe i naprawcze musi być traktowane jako ustawa szczególna w relacji do ustaw podatkowych i daje syndykowi dodatkowe uprawnienia, nie przewidziane wprost przepisami prawa podatkowego.

Nie do zaakceptowania jest w końcu stanowisko organu, iż dopuszczalne było wydanie syndykowi interpretacji indywidualnej w zakresie wystawiania i korygowania faktur i deklaracji po śmierci upadłego, natomiast nie jest już sprawą indywidualną syndyka zapytanie odnośnie obowiązku wystawienia faktury korygującej przed domaganiem się zwrotu podatku wpłaconego w związku z wycofaną wcześniej deklaracją. Przedmiotowy wniosek o interpretację jest przecież tylko i wyłącznie doprecyzowaniem wniosku poprzedniego. Złożony został celem wyjaśnienia informacji udzielonej syndykowi w interpretacji indywidualnej z dnia 13 kwietnia 2011 r., gdzie organ wskazał, iż deklaracja złożona po śmierci podatnika winna zostać wycofana a podatek zwrócony syndykowi. Zapytanie o konieczność i możliwość wystawienia w tej sytuacji faktury korygującej jest zatem także sprawą indywidualną syndyka, który działa na rachunek upadłego, ale w imieniu własnym. W konsekwencji zasadny był podniesiony w zażaleniu z zarzut naruszenia przez organ zasady budowy zaufania określonej art. 121 § 1 Ordynacji podatkowej, który znajduje zastosowanie także do postępowania w sprawie interpretacji indywidualnej. (art. 14h Ordynacji podatkowej). Podzielić trzeba zarzut, że organ uchylił się w tej sytuacji od doprecyzowania własnego stanowiska zajętego w sprawie, wskazując podatnikowi cel do którego ma dążyć, ale odmawiając wskazania drogi jaką ma tego dokonać.

Wyrok WSA w Krakowie z dnia 26 kwietnia 2012 r., I SA/Kr 360/12

Standard: 16620 (pełna treść orzeczenia)