Właściwość w zakres nadania klauzuli tytułom od sądu administracyjnego oraz innym tytułom (art. 781 § 2 k.p.c.)

Ze względu na zasady wykładni gramatycznej nie można uznać, że art. 781 § 2 k.p.c. nie stanowi normy zupełnej i wyczerpującej z tego względu, iż już w samej jego treści zawarte jest odesłanie do przepisów o właściwości ogólnej dłużnika. Trafnie wskazano w uchwale z dnia 24 stycznia 2003 r., że odesłanie to wskazuje jedynie na metodę określenia sądu wyłącznie właściwego. Za trafnością tego argumentu przemawia układ kodeksu postępowania cywilnego, przy opracowaniu którego przyjęto jako zasadę unikanie powtórzeń przepisów, zbędnych i stwarzających możliwość różnej wykładni. Zachowano zwartość układu i lakoniczność sformułowań, a ta cecha kodeksu nie może być pomijana przy wykładni poszczególnych przepisów. Z faktu zatem, że w art. 781 § 2 zamieszczono odesłanie do właściwości ogólnej dłużnika, nie wynika, iż przepis nie jest zupełny, lecz jedynie to, że dla jasności sformułowania zaniechano powtarzania treści zawartej w art. 27-30, zastępując ją terminem „właściwość ogólna dłużnika”.

W każdym zatem wypadku właściwy jest tylko jeden sąd, z czego wynika, że ustawa nie dopuszcza możliwości wyboru spośród kilku sądów przemiennie właściwych (art. 31-37), a tym bardziej możliwości wyboru takiego sądu, który właściwym nie jest (art. 46). Ponadto nie można pomijać faktu, że przepis ten stanowi tylko część unormowania zawartego w art. 781, który reguluje kwestię właściwości sądu w postępowaniu klauzulowym, przyjmując jako kryterium wyróżniające rodzaj tytułu egzekucyjnego.

wyłączny charakter właściwości miejscowej nie zależy od rodzaju tytułu egzekucyjnego, w każdym bowiem wypadku właściwość ta jest wyłączna, a tylko w zależności od rodzaju tytułu uregulowano odmiennie, który konkretnie sąd rejonowy jest właściwy. Podzielić też należy pogląd, że kategoryczny charakter normy art. 781 § 2 k.p.c. wyklucza nadawanie jej innej treści, niż została w niej wyrażona.

Wszystkie normy dotyczące właściwości sądu mają brzmienie kategoryczne, co nie jest przypadkowe, jeśli zważy się na imperatywny charakter tych przepisów jako norm publicznoprawnych. Taki charakter mają normy procesowe, będące co do zasady normami o charakterze iuris cogentis, stosowanymi bez względu na wolę stron. Przepisy prawa procesowego podlegają wykładni ścisłej, a wyjątki od związania nimi są wyraźnie określone. Takiego wyjątku w przepisie art. 781 § 2 nie ma.

Budowa art. 781 wskazuje więc na to, że w sposób szczegółowy reguluje on właściwość miejscową sądu w postępowaniu klauzulowym. Poza regulacją tego przepisu pozostały jedynie kwestie powiązania sprawy z sądem właściwym (perpetuatio fori – art. 15), a także pewne kwestie szczegółowe, jak możliwość wyboru sądu w szczególnym wypadku określonym w art. 43 oraz wyznaczenie innego sądu w wypadku, gdy sąd właściwy nie może z powodu przeszkody rozpoznać sprawy (art. 44), a więc takie, które dotyczyć mogą każdego postępowania uregulowanego w kodeksie. Tylko zatem w tym zakresie przepisy o właściwości w procesie mogą znaleźć odpowiednie zastosowane, pozostałe zaś kwestie są w art. 781, w tym także w § 2, uregulowane wyczerpująco i zupełnie.

Uchwała SN z dnia 31 marca 2004 r., III CZP 110/03

Standard: 22657 (pełna treść orzeczenia)

Uregulowanie zawarte w art. 781 § 1 k.p.c. jest wyczerpujące i wyłącza w objętym nim zakresie stosowanie innych przepisów o właściwości przemiennej lub wyłącznej, zawarta w nim norma ma bowiem charakter imperatywny i nie może być wyłączona ani ograniczona wolą stron (uchwała SN z dnia 9 listopada 1994 r., III CZP 143/94).

Treść art. 781 § 2 k.p.c. wskazuje, że ustawodawca uregulował w nim w sposób zupełny i wyczerpujący właściwość miejscową sądu w postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności tytułom egzekucyjnym niepochodzącym od sądu. Regulacja zawarta w tym przepisie ukształtowana została w taki sposób, aby w każdym wypadku tylko jeden sąd był sądem właściwym miejscowo, co dowodzi nadania określonej w nim właściwości miejscowej sądu charakteru wyłącznego.

Ustawodawca w art. 781 § 2 k.p.c. ani nie zastrzegł dla stron możliwości wyboru jednego spośród kilku sądów przemiennie właściwych, ani tym bardziej nie stworzył im możliwości umownego kształtowania właściwości miejscowej sądu. Tezie tej bynajmniej nie przeczy odwołanie się w art. 781 § 2 k.p.c. do sądu właściwości ogólnej dłużnika. Odesłanie to jest jedynie wskazaniem na metodę ustalenia podstaw określenia sądu wyłącznie właściwego miejscowo w postępowaniu klauzulowym, którego dotyczy przedmiotowo art. 781 § 2 k.p.c., a nie przyzwoleniem ustawodawcy na stosowanie wszystkich zasad przewidzianych w postępowaniu procesowym przy określaniu właściwości ogólnej.

Aprobata tezy, że przepis szczególny art. 781 § 2 k.p.c. zawiera imperatywną normę wyczerpująco określającą wyłączną właściwość miejscową sądu w postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności tytułom egzekucyjnym niepochodzącym od sądu prowadzi do wniosku o istnieniu zakazu odpowiedniego stosowania w takiej sytuacji na podstawie art. 13 § 2 k.p.c. przepisów regulujących właściwość miejscową sądu w postępowaniu procesowym.

W tzw. postępowaniach pomocniczych właściwość miejscowa określonego sądu jest ściśle związana z jego właściwością funkcjonalną, co wyłącza dopuszczalność zmiany właściwości miejscowej sądu za pomocą klauzul umowy prorogacyjnej.

Uchwała SN z dnia 24 stycznia 2003 r., III CZP 90/02

Standard: 16518 (pełna treść orzeczenia)