Sposób oznaczenia wartości przedmiotu sporu dla spraw majątkowych (art. 19 k.p.c.)

W sprawach o prawa majątkowe, w których dochodzone jest roszczenie niepieniężne, wartość przedmiotu sporu odpowiada wartości roszczenia objętego powództwem. Jej oznaczenie, zgodnie z art. 19 k.p.c., polega na wskazaniu konkretnej kwoty pieniężnej. Powód nie może zwolnić się od tego obowiązku ze względu na trudność w określeniu tej kwoty (por. postanowienia SN z dnia 26 kwietnia 1985 r., I CZ 42/85 i z dnia 8 stycznia 1998 r., II CZ 154/97).

Precyzyjne określenie wartości roszczenia, którego dochodzeniu służy powództwo, w niektórych przypadkach nie jest możliwe i musi się opierać na szacunku. Dokonanie tego szacunku spoczywa na powodzie, z zastrzeżeniem normatywnych reguł określenia wartości przedmiotu sporu wyrażonych w art. 20 i n. k.p.c. (por. również art. 126 § 3 k.p.c.).

W zakresie, w jakim wartość przedmiotu sporu podlega określeniu według reguł normatywnych, jej wysokość może odbiegać od faktycznej (rzeczywistej) wartości roszczenia; decydujący charakter mają w tej mierze względy pragmatyczne, związane z pewnością prawa i dążeniem do uproszczenia postępowania (por. postanowienie SN z dnia 26 kwietnia 2024 r., II CSKP 811/22). Jeżeli przepisy te nie mają zastosowania wprost lub przez analogię, a dochodzone roszczenie, choć niepieniężne, wiąże się bezpośrednio z określoną kwotą pieniężną (np. wartością bądź ceną określonego przedmiotu lub prawa, wysokością aktualnego lub potencjalnego i dającego się oszacować uszczerbku majątkowego), wartość przedmiotu sporu powinna odpowiadać tej kwocie (por. np. orz. SN z dnia 27 kwietnia 1936 r., C.III. 191/35, uchwała SN z dnia 14 grudnia 1984 r., III CZP 79/84, postanowienia SN z dnia 18 maja 1982 r., I CZ 49/82, z dnia 13 stycznia 2005 r., III CZ 113/04, z dnia 7 maja 2008 r., II CZ 25/08 i z dnia 9 maja 2019 r., IV CSK 493/18). W innych przypadkach powód dysponuje pewną sferą uznania w zakresie szacowania wartości przedmiotu sporu (por. np. uchwały SN z dnia 28 stycznia 1971 r., III CZP 95/70 i z dnia 21 czerwca 2012 r., III CZP 35/12 oraz postanowienie SN z dnia 14 stycznia 1999 r., I CZ 187/98).

Uniknięciu ryzyka dowolności w oznaczeniu wartości przedmiotu sporu służy możliwość weryfikacji przez sąd wartości wskazanej przez powoda w pozwie. 

Postanowienie SN z dnia 10 maja 2024 r., II CSKP 1435/22

Standard: 83351 (pełna treść orzeczenia)

Zgodnie z art. 19 § 2 in fine k.p.c. ustalenie wartości przedmiotu sporu w sprawach majątkowych powinno uwzględniać postanowienia zawarte w artykułach „poniższych”, co odnosi się m.in. do art. 20 k.p.c. Zakres zastosowania tego przepisu – lege non distinguente – obejmuje nie tylko sprawy o świadczenie pieniężne, lecz ogół spraw majątkowych w rozumieniu art. 19 § 2 k.p.c., w których przedmiot sporu umożliwia wyodrębnienie odsetek dochodzonych (żądanych) obok roszczenia głównego oraz kosztów. W konsekwencji w sytuacji, w której powództwo zmierza do pozbawienia tytułu wykonawczego w całości, a tytuł ten, bez względu na jego sądowy lub pozasądowy charakter, stwierdza, obok obowiązku zapłaty należności głównej, obowiązek zapłaty odsetek i kosztów żądanych obok roszczenia głównego, za rozstrzygającą należy uznać kwotę należności głównej, z pominięciem stwierdzonych tytułem należności ubocznych (arg. ex art. 20 k.p.c.).

Postanowienie SN z dnia 26 kwietnia 2024 r., II CSKP 811/22

Standard: 83352 (pełna treść orzeczenia)