Droga sądowa w sprawach kwestionujących opinię pracodawcy o pracowniku

Droga sądowa jest dopuszczalna w sprawie, w której mianowany pracownik samorządowy kwestionuje okresową ocenę dokonaną na podstawie art. 17 ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1593 ze zm.).

Postanowienie SN z dnia 4 lutego 2009 r., II PK 226/08

Standard: 45505 (pełna treść orzeczenia)

Pracownik może skutecznie dochodzić na drodze sądowej sprostowania opinii o pracy po wyczerpaniu trybu postępowania określonego w art. 98 § 5 i 6 k.p.

Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów podjął 28 października 1975 r. w sprawie V PZP 10/75 uchwałę, której nadał moc zasady prawnej, o treści następującej: „Pracownik nie może żądać w drodze procesu cywilnego sprostowania opinii o pracy lub odszkodowania, jeżeli opinia ta została wydana po dniu 31 grudnia 1975 r.; roszczeń tych może on dochodzić na podstawie kodeksu pracy i w trybie w nim przewidzianym”.

Stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w punkcie I uchwały oparte było na założeniu, że spór o sprostowanie opinii o pracy jest sporem ze stosunku pracy, a droga dochodzenia tego roszczenia przed komisjami rozjemczymi i odwoławczymi do spraw pracy oraz sądami pracy została wyłączona z mocy art. 250 pkt 3 k.p. i tym samym tryb sprostowania opinii określają wyłącznie przepisy art. 98 § 5 i 6 k.p. oraz art. 99 § 1 i 4 k.p.

Stan prawny z dniem 1 lipca 1985 r. uległ zmianie. Na podstawie art. 4 ustawy z dnia 18 kwietnia 1985 r. o rozpoznawaniu przez sądy spraw z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 20, poz. 85) zmienione zostały niektóre przepisy kodeksu pracy, w tym treść art. 250 k.p. zastąpiona została przez art. 262 § 2 k.p. Przepis ten ani żaden inny obecnie obowiązujący nie zawiera wyłączenia spod właściwości sądów pracy sporów dotyczących sprostowania opinii o pracy. Ta istotna zmiana w stanie prawnym powoduje, że przytoczona uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego, stanowiąca zasadę prawną, utraciła swoje wiążące znaczenie dla składów orzekających w Sądzie Najwyższym w takim zakresie, w jakim zawiera stwierdzenie o niedopuszczalności dochodzenia przed sądem sprostowania opinii o pracy. Uchylenie bowiem art. 250 pkt 3 k.p. nie może być rozumiane jako usunięcie zbędnego przepisu, ponieważ przepisy prawa pracy przewidują roszczenia o sprostowanie opinii o pracy i zakres uprawnień pracownika w tej kwestii w pełni wyczerpuje tryb przewidziany w art. 98 § 5 i 6 k.p.

Ustawodawca, mimo uregulowań zawartych w art. 98 i 99 k.p., uznał za stosowne wprowadzenie do kodeksu pracy zapisu o treści art. 250 pkt 3 k.p. Należy przyjąć założenie, że przepis ten miał określone znaczenie prawne. Zbędność tego przepisu musiałaby być wykazana argumentami prawnymi. Tymczasem art. 98 § 1 i 3 k.p. wprost nakłada na zakład pracy obowiązek wydania pracownikowi opinii o określonej treści. Temu obowiązkowi zakładu pracy odpowiada uprawnienie pracownika do domagania się wydania opinii, a także, by treść tej opinii była zgodna z prawem.

Wyłączenie drogi sądowej dla dochodzenia sprostowania opinii o pracy musiałoby wynikać z przepisów prawa. Takim przepisem prawa był uprzednio właśnie art. 250 ust. 3 k.p., nie zaś regulacje ujęte w art. 98 i 99 k.p.

Prawo do opinii o pracy o treści odpowiadającej wymaganiom prawa jest indywidualnym prawem pracownika. Realizacja tego prawa, przy braku stosownego przepisu, nie może być uzależniona tylko od woli strony zobowiązanej, tj. zakładu pracy, oraz jego jednostki nadrzędnej, z wyłączeniem możliwości domagania się jej sprostowania przed sądem.

Wprowadzenie reklamacyjnego trybu postępowania w przedmiocie sprostowania opinii o pracy nie może być oceniane jako zastępujące prawo pracownika do domagania się przed sądem powołanym do rozpoznawania sporów ze stosunku pracy realizacji przez zakład pracy przysługujących mu uprawnień pracowniczych. Z przepisów prawa materialnego zaś wynika wprost, że pracownik ma prawo żądać wydania mu opinii przez zakład pracy, i to opinii o treści zgodnej z obowiązującymi przepisami.

Dlatego należy uznać, że pracownikowi przysługuje droga sądowa do dochodzenia roszczenia o sprostowanie opinii o pracy.

Powstaje natomiast zagadnienie, czy pracownik może skutecznie domagać się przed sądem sprostowania opinii o pracy, bez wyczerpania trybu przewidzianego w art. 98 § 5 i 6 k.p. Obowiązujące przepisy wprost takiego warunku nie przewidują. Ustawodawca natomiast w art. 99 § 3 k.p. uzasadnił dochodzenie przed sądem roszczenia odszkodowawczego w związku z wydaniem niewłaściwej opinii od wyczerpania trybu postępowania określonego w art. 98 § 5 i 6 k.p. Przepis ten został wprowadzony do kodeksu pracy, wówczas gdy obowiązywał art. 250 pkt 3 k.p. sprzed nowelizacji. Zastrzeżenie więc tego warunku tylko do roszczeń odszkodowawczych jest zrozumiałe.

W związku ze zmiana stanu prawnego, uchylającą wyłączenie drogi sądowej w sprawie o sprostowanie opinii, należy przyjąć, że ten sam warunek obowiązuje również przy dochodzeniu tego roszczenia. Przepisy art. 98 § 5 i 6 k.p. nakładają bowiem na pracownika obowiązek wskazanego w nich zachowania się w sytuacji, gdy kwestionuje on treść wydanej mu opinii. Racjonalność tego przepisu jest też oczywista. Słuszne bowiem wydaje się założenie, że w większości przypadków w tym trybie wewnętrznym nastąpi zaspokojenie żądań pracownika i otrzyma on właściwą opinię, co spowoduje uniknięcie zbędnych procesów sądowych.

Wykładnia celowościowa przemawia za stwierdzeniem konieczności wyczerpania trybu wewnętrznego przed wystąpieniem na drogę sądową o sprostowanie opinii. Potwierdzeniem słuszności takiego stanowiska jest także uregulowanie zawarte w art. 99 § 3 k.p., u podstaw którego - jak się wydaje - legło założenie o przeciwdziałaniu zbędnym procesom sądowym. Sytuacja zaś jest o tyle podobna, że przyznanie pracownikowi odszkodowania powoduje również obowiązek sprostowania (zmiany) opinii przez zakład pracy. Przytoczone argumenty przemawiają za uznaniem, iż pracownik może skutecznie dochodzić przed sądem sprostowania opinii o pracy dopiero po wyczerpaniu trybu postępowania przewidzianego w art. 98 § 5 i 6 k.p. Niewykorzystanie tego trybu przez pracownika uniemożliwi mu uzyskanie korzystnego orzeczenia sądowego, co najmniej z powodu przedwczesności powództwa.

Uchwała SN z dnia 19 stycznia 1989 r., III PZP 51/88

Standard: 15842