Właściwość rzeczowa sądu w sprawie o ustalenie wypadku przy pracy

Właściwość rzeczową sądu w sprawach o ustalenie, że określone zdarzenie było wypadkiem przy pracy, ustala się na podstawie art. 16 i art. 17 k.p.c., czyli ogólnych przepisów o właściwości rzeczowej sądu w sprawach cywilnych, a nie na podstawie art. 461 § 1[1] k.p.c. lub art. 262 k.p. Nie jest też podstawą prawną ustalenia właściwości rzeczowej sądu uchwała Sądu Najwyższego z 29 marca 2006 r., II PZP 14/05, OSNP 2006 nr 15-16, poz. 228 (jak mogłoby to wynikać z wywodów Sądu Okręgowego).

Art. 461 § 1[1] k.p.c. stanowi lex specialis w stosunku do ogólnego art. 17 pkt 4 k.p.c., przewidując, że do właściwości sądów rejonowych, bez względu na wartość przedmiotu sporu, należą sprawy z zakresu prawa pracy o ustalenie istnienia stosunku pracy, o uznanie bezskuteczności wypowiedzenia stosunku pracy, o przywrócenie do pracy i przywrócenie poprzednich warunków pracy lub płacy oraz łącznie z nimi dochodzone roszczenia i o odszkodowanie w przypadku nieuzasadnionego lub naruszającego przepisy wypowiedzenia oraz rozwiązania stosunku pracy, a także sprawy dotyczące kar porządkowych i świadectwa pracy oraz roszczenia z tym związane. Nie ma on zastosowania do spraw o ustalenie, że określone zdarzenie było wypadkiem przy pracy, albo o sprostowanie treści protokołu powypadkowego, ponieważ nie wspomina o tego rodzaju sprawach, a zgodnie z ogólnymi regułami wykładni - przepisów o charakterze szczególnym nie można interpretować rozszerzająco. Art. 461 § 1[1] k.p.c. jest, co prawda, przepisem regulującym właściwość rzeczową sądu pracy, ale nie w sprawie o ustalenie, że określone zdarzenie było wypadkiem przy pracy.

Z kolei według art. 262 k.p., spory o roszczenia ze stosunku pracy rozstrzygają: 1) sądy pracy - stanowiące odrębne jednostki organizacyjne sądów rejonowych oraz 2) sądy pracy i ubezpieczeń społecznych - stanowiące odrębne jednostki organizacyjne sądów wojewódzkich, zwane sądami pracy (§ 1); nie podlegają właściwości sądów pracy spory dotyczące: 1) ustanawiania nowych warunków pracy i płacy, 2) stosowania norm pracy, 3) pomieszczeń w hotelach pracowniczych (§ 2); zasady tworzenia sądów pracy, organizację i tryb postępowania przed tymi sądami regulują odrębne przepisy (§ 3). Przepis ten nie reguluje w żadnym zakresie właściwości rzeczowej sądu w sprawach z zakresu prawa pracy. Jego materią normatywną nie jest określenie, jakie rodzaje (kategorie) spraw z zakresu prawa pracy (verba legis: roszczeń ze stosunku pracy) rozpoznają sądy rejonowe, a jakie sądy okręgowego. Regulacja tej kwestii należy do prawa procesowego. Właściwość rzeczową sądu w sprawach rozpoznawanych według przepisów Kodeksu postępowania cywilnego - w tym również w sprawach z zakresu prawa pracy rozpoznawanych w postępowaniu odrębnym - regulują przede wszystkim art. 16 i 17 k.p.c. Przepis szczególny może inaczej określać właściwość rzeczową sądu niż przepisy ogólne (art. 16 i 17 k.p.c.), jednak w odniesieniu do spraw o ustalenie, że określone zdarzenie było wypadkiem przy pracy, brak jest takich przepisów szczególnych (art. 461 § 1[1] k.p.c. nie dotyczy tej kategorii spraw).

Oznacza to, że w sprawach o ustalenie, że określone zdarzenie było wypadkiem przy pracy, właściwy rzeczowo jest albo sąd rejonowy (art. 16 k.p.c.), albo sąd okręgowy (art. 17 pkt 4 k.p.c.), a zależy to od wartości przedmiotu sporu (ustalonej według zasad określonych w art. 19-25 k.p.c.).

Postanowienie SN z dnia 9 lipca 2009 r., II PK 240/08

Standard: 15824 (pełna treść orzeczenia)