Właściwość rzeczowa a przedmiotowa zmiana powództwa (art. 193 k.p.c.) i kumulacja roszczeń (art. 191 k.p.c.)

Zgodnie z art. 193 § 1 k.p.c., zmiana powództwa jest dopuszczalna, jeżeli nie wpływa na właściwość sądu. Przepis art. 193 § 2 k.p.c. stanowi, że jeżeli w myśl przepisu poprzedzającego (czyli § 1) zmiana ta jest niedopuszczalna, a powód zmienia powództwo w ten sposób, że występuje z nowym roszczeniem obok pierwotnego, sąd rozpoznaje nowe roszczenie jako sprawę oddzielną, jeżeli jest dla niej rzeczowo i miejscowo właściwy, w przeciwnym zaś razie przekazuje sprawę sądowi właściwemu; gdy jednak zmiana taka następuje w sądzie rejonowym, należy przekazać całe zmienione powództwo sądowi okręgowemu, który dla zmienionego powództwa jest rzeczowo i miejscowo właściwy (§ 2). Jedynym ograniczeniem dopuszczalności zmiany powództwa, o którym stanowi art. 193 § 1 k.p.c., jest zatem warunek, aby nie wpływała ona na właściwość sądu.

Zmiana powództwa w rozumieniu wskazanego przepisu jest dopuszczalna wtedy, gdy dla zmienionego powództwa, w ramach jednego postępowania, właściwy będzie w dalszym ciągu ten sam sąd, który dotychczas rozpatrywał sprawę. Chodzi więc o to, aby zmiana powództwa zmieściła się także w granicach kumulacji roszczeń, zakreślonych przez art. 191 k.p.c. Przepis ten stanowi, że powód może dochodzić jednym pozwem kilku roszczeń przeciwko temu samemu pozwanemu, jeżeli nadają się one do tego samego trybu postępowania oraz jeżeli sąd jest właściwy ze względu na ogólną wartość roszczeń, a ponadto - gdy roszczenia są różnego rodzaju - o tyle tylko, o ile dla któregokolwiek z tych roszczeń nie jest przewidziane postępowanie odrębne ani też nie zachodzi właściwość sądu według przepisów o właściwości bez względu na wartość przedmiotu sporu.

W rozumieniu wskazanego przepisu roszczeniami różnego rodzaju są więc sprawy, które nie należą do jednego trybu postępowania oraz sprawy, dla których oznaczenie właściwości rzeczowej sądu zostało oparte na różnych przesłankach związanych z rodzajem spraw. Inaczej rzecz ujmując, ogólna wartość roszczeń decyduje o właściwości rzeczowej sądu wówczas, gdy powód dochodzi jednym pozwem kilku roszczeń jednego rodzaju, a więc roszczeń, dla których oznaczenie właściwości rzeczowej sądu zostało oparte na tych samych przesłankach związanych z rodzajem spraw (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 1964 r., II CZ 6/64, OSNCP 1964 nr 12, poz. 267).

Jeżeli natomiast nie ma roszczeń jednego rodzaju w rozumieniu art. 191 k.p.c., o właściwości rzeczowej sądu nie decyduje ogólna wartość dochodzonych roszczeń, lecz istotne jest, czy na podstawie przesłanek decydujących o właściwości rzeczowej sądu, właściwość ta dla każdego z dochodzonych roszczeń jest taka sama (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 maja 1979 r., II CZ 52/79, OSNCP 1979 nr 12, poz. 246).

Wyrok SN z dnia 11 stycznia 2008 r., I PK 167/07

Standard: 15818 (pełna treść orzeczenia)