Majątkowy charakter powództwa o ustalenie wypadu przy pracy

Skoro sprawa o ustalenie wypadku przy pracy (ustalenie, że konkretne zdarzenie było wypadkiem przy pracy) jest niewątpliwie sprawą o prawa majątkowe, to w sprawie takiej powód ma obowiązek oznaczyć wartość przedmiotu sporu (art. 126[1] § 1 k.p.c., art. 187 § 1 pkt 1 k.p.c.), zaś przewodniczący w sądzie pierwszej instancji ma obowiązek wyegzekwować od powoda tę wartość pod rygorem zwrotu pozwu (art. 130 § 1 i 2 k.p.c. w związku z art. 187 § 1 pkt 1 k.p.c. i art. 126 1 § 1 k.p.c.).

W sprawie z zakresu prawa pracy o prawa majątkowe uzupełnienie braku formalnego pozwu, polegającego na nieoznaczeniu wartości przedmiotu sporu, mogło być ewentualnie dokonane w toku czynności wyjaśniających (art. 467 i 468 k.p.c. w brzmieniu obowiązującym przed 7 listopada 2019 r.).

Wyrok SN z dnia 9 stycznia 2020 r., I PZ 15/19

Standard: 63970 (pełna treść orzeczenia)

Podstawowym (głównym) i bezpośrednim przedmiotem ochrony, którego dotyczy powództwo o ustalenie wypadku przy pracy, jest interes ekonomiczny powoda, a więc jest to sprawa o prawo majątkowe.

Nietrafny jest pogląd o niemajątkowym charakterze powództwa o ustalenie wypadku przy pracy (o ustalenie, że określone zdarzenie było wypadkiem przy pracy). W orzecznictwie Sądu Najwyższego dominuje pogląd, że sprawa wszczęta w wyniku wniesienia (na podstawie art. 189 k.p.c.) powództwa o ustalenie istnienia lub nieistnienia prawa lub stosunku prawnego o charakterze majątkowym jest sprawą o prawa majątkowe, a żądanie ustalenia, że określone zdarzenie było wypadkiem przy pracy, dotyczy ochrony prawa o charakterze majątkowym.

Sąd Najwyższy przyjmuje, że powództwo o ustalenie, iż konkretne zdarzenie było wypadkiem przy pracy w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, jest dopuszczalne na podstawie art. 189 k.p.c. (uchwała z 29 marca 2006 r., II PZP 14/05; wyroki z 16 marca 1999 r., II UKN 510/98 oraz z 5 czerwca 2007 r., I UK 8/07; poprzednio uchwała z 11 maja 1994 r., I PZP 1/94 oraz postanowienie z 15 lutego 1995 r., II PZP 1/95).

W uzasadnieniu uchwały z 29 marca 2006 r., II PZP 14/05, Sąd Najwyższy wywiódł istnienie po stronie powoda interesu prawnego w domaganiu się ustalenia, że zdarzenie było wypadkiem przy pracy (art. 189 k.p.c.), przede wszystkim z bezpośredniego oddziaływania wyroku w sprawie o ustalenie wypadku na interesy majątkowe powoda (możliwość dochodzenia świadczeń z ubezpieczenia społecznego i roszczeń odszkodowawczych). Co prawda, w uzasadnieniu tej uchwały Sąd Najwyższy zwrócił również uwagę na pewien aspekt powództwa o ustalenie wypadku przy pracy zmierzający do ochrony praw osobistych - w szczególności wywiódł, że wypadek przy pracy w swoim skutku narusza podstawowe dobro osobiste pracownika, jakim jest jego zdrowie (art. 11[1] k.p. w związku z art. 23 k.c.), co również uzasadnia istnienie interesu prawnego po stronie powoda w domaganiu się ustalenia - przyjął jednak, że jest to jedynie dodatkowy (uboczny) przedmiot ochrony, występujący wyjątkowo i tylko w przypadku, gdyby z naruszenia dobra osobistego miało być wyprowadzone roszczenie niemajątkowe (np. o przeproszenie za wyrządzenie krzywdy).

Postanowienie SN z dnia 9 lipca 2009 r., II PK 240/08

Standard: 15805 (pełna treść orzeczenia)

Sprawa o ustalenie, że zdarzenie było wypadkiem przy pracy jest sprawą o prawa majątkowe.

W dotychczasowym orzecznictwie Sąd Najwyższy konsekwentnie przyjmuje, że do kategorii spraw o prawa majątkowe należą sprawy o sprostowanie protokołu powypadkowego (postanowienie z dnia 27 marca 2003 r., II UZ 3/03) oraz o ustalenie, że dane zdarzenie jest wypadkiem przy pracy (postanowienie z dnia 4 kwietnia 2006 r., I UZ 4/06). 

W tych sprawach o ustalenie (art. 189 k.p.c.) roszczenie procesowe zmierza bowiem bezpośrednio do realizacji prawa lub uprawnienia mającego wpływ na stosunki majątkowe stron (powoda). Przede wszystkim chodzi w nich o możliwość uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego z tytułu wypadku przy pracy (jednorazowe odszkodowanie, renta z tytułu niezdolności do pracy, zasiłek chorobowy), a także ewentualnie o świadczenia przysługujące od pracodawcy (odszkodowanie za utratę lub uszkodzenie w związku z wypadkiem przedmiotów osobistego użytku oraz przedmiotów niezbędnych do wykonywania pracy - art. 237[1] § 2 k.p., odszkodowawcze świadczenia uzupełniające), ewentualnie o zapobieżenie przedawnieniu roszczeń.

Reasumując, spór pomiędzy stronami w rozpoznawanej sprawie dotyczy roszczenia o charakterze majątkowym. Dlatego obowiązkiem strony pozwanej składającej apelację od wyroku Sądu pierwszej instancji (a następnie wnoszącej zażalenie na postanowienie Sądu Rejonowego odrzucającego apelację) było określenie wartości przedmiotu zaskarżenia.

Postanowienie SN z dnia 14 maja 2009 r., I PZ 5/09

Standard: 63967 (pełna treść orzeczenia)