Rozdzielność majątkowa w związku z orzeczeniem separacji przez sąd polski i sąd obcy (art. 54 k.r.o.)

Przewidziana w art. 54 § 1 k.r.o. rozdzielność majątkowa może wynikać z orzeczenia sądu obcego, jeżeli odpowiada wydawanemu przez sąd polski orzeczeniu o separacji. Takiemu orzeczeniu nie odpowiada orzeczenie sądu francuskiego wydawane w postępowaniu o rozwód jako środek tymczasowy (mesure provisoire).

Zgodnie z art. 54 § 1 k.r.o., orzeczenie separacji powoduje powstanie między małżonkami rozdzielności majątkowej. Przepis ten wiąże więc z orzeczeniem separacji skutek prawny w postaci powstania między małżonkami rozdzielności majątkowej, dlatego pozwany dopatrzył się naruszenia art. 54 § 1 k.r.o. w tym, że Sąd drugiej instancji, rozpatrując sprawę o ustanowienie rozdzielności majątkowej, pominął w swych rozważaniach orzeczenie tymczasowe Tribunal de Grande Instance de Foix z dnia 20 grudnia 2001 r., na mocy którego - w jego ocenie - orzeczono o separacji stron.

W zakresie, w jakim art. 54 § 1 k.r.o. stanowi o orzeczeniu separacji i jego skutku w postaci powstania z mocy prawa rozdzielności majątkowej, może chodzić nie tylko o orzeczenie separacji przez sąd polski, ale także przez sąd obcy. Z treści i celu art. 54 § 1 k.r.o. nie można wywieść wniosku, jakoby wyłącznie orzeczenie o separacji przez sąd polski wywoływało skutek przewidziany w tym przepisie.

Zastosowanie art. 54 § 1 k.r.o. do orzeczenia separacji wydanego przez sąd obcy wchodzi w rachubę tylko wtedy, gdy orzeczenie sądu zagranicznego jest odpowiednikiem orzeczenia polskiego sądu o separacji. W związku z tym powstaje pytanie, czy orzeczenie tymczasowe z dnia 20 grudnia 2001 r. podlega uznaniu w Polsce, a jeśli tak, czy stanowi odpowiednik znanego w polskim porządku prawnym orzeczenia separacji.

Orzeczenie to obejmuje więc jedynie środki tymczasowe (mesures provisoires) stosowane przez sąd przed ewentualnym orzeczeniem rozwodu i tylko na czas do jego orzeczenia. Nie chodzi w tym wypadku o orzeczenie separacji małżonków (séparation de corps), która była i jest odrębnie uregulowana we francuskim kodeksie cywilnym. Skutki w zakresie węzła małżeńskiego wywołuje zaś tylko orzeczenie o separacji, a nie orzeczenie o środku tymczasowym (art. 299 f.k.c.). Ponadto orzeczenie o separacji wywołuje skutek w postaci rozdzielności majątkowej pomiędzy małżonkami; skutku takiego nie wywołuje omawiany środek tymczasowy (art. 302 ust. 1 i art. 1441 f.k.c.). W efekcie, nawet gdyby orzeczenie tymczasowe Tribunal de Grande Instance de Foix z dnia 20 grudnia 2001 r. zostało uznane w Polsce, nie mogłoby wywoływać skutku, o którym mowa w art. 54 § 1 k.r.o.

Wyrok SN z dnia 28 maja 2014 r., I CSK 330/13

Standard: 15307 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy

W wyniku orzeczenia separacji małżonków między małżonkami powstaje rozdzielność majątkowa. Do majątku objętego wspólnością ustawową stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w części ułamkowej (ar. 46 k.r.o.). Oznacza to, że po orzeczeniu separacji do przedmiotów majątkowych wchodzących do majątku wspólnego mają zastosowanie przepisy art. 195 i n. k. (por. też uchwała SN z dnia 5 lutego 2010 r., III CZP 132/09, ale tylko wówczas, gdy odpowiednie materie prawne nie są uregulowane odmiennie m.in. w art. 43-45 k.r.o. (np. kwestia uprawnienia do żądania ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym).

Ustawowa transformacja współwłasności łącznej małżonków we współwłasność w częściach ułamkowych nie jest zatem transformacją pełną, skoro poddano ją także innemu niż współwłasność ułamkowa reżimowi prawnemu. Odsyłający do odpowiedniego reżimu prawnego przepis art. 46 k.r.o. niewątpliwie przesądza jednak, wbrew stanowisku skarżącej, status prawny poszczególnych elementów majątkowych (rzeczy) objętych uprzednio wspólnością ustawową w tym sensie, że małżonkowie mają równe udziały w każdej rzeczy wchodzącej (do czasu orzeczenia separacji) do majątku wspólnego.

Jeżeli po wydaniu orzeczenia o separacji małżonków do nieruchomości małżonków stosuje się przepisu o współwłasności w częściach ułamkowych (art. 46 k.r.o.), to takie odesłanie przesądza nie tylko status prawny tej nieruchomości (jej współwłasność), ale także – kwestię odpowiedzialności małżonka – dłużnika składnikami majątkowymi tworzącymi jego majątek osobisty w chwili wszczęcia egzekucji (tj. udziałem we współwłasności).

Wyrok SN z dnia 14 kwietnia 2011 r., IV CSK 414/10

Standard: 60039 (pełna treść orzeczenia)