Ustanowienie rozdzielności z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa (z datą wsteczną)

Orzeczeniu o ustanowieniu rozdzielności majątkowej skutek wsteczny powinien być nadawany w sytuacjach rzadkich i wyjątkowych (zob. wyroki SN z 3 lutego 1995 r., II CRN 162/94, z 15 października 1999 r., III CKN 374/98 i z 24 listopada 2017 r., I CSK 118/17).

Wspólność majątkowa jest przypisaną małżeństwu jego cechą ustrojową. Stąd też orzeczenie jej zniesienia może nastąpić tylko w okolicznościach wyjątkowych, a w żadnym wypadku nie wcześniej niż w dniu, w którym aktualnie staje się ustalenie istnienia ważnych powodów w rozumieniu art. 52 § 1 k.r.o. (zob. wyrok SN z 24 maja 1995 r., I CKN 61/94). Ocena tych okoliczności przez Sąd zależy każdorazowo od konkretnych okoliczności faktycznych, gdyż musi mieć charakter zindywidualizowany (zob. np. wyrok SN z 7 stycznia 2000 r., II CKN 385/99, postanowienie SN z 13 marca 2019 r., II CSK 476/18).

Postanowienie SN z dnia 29 sierpnia 2023 r., I CSK 4573/22

Standard: 71071 (pełna treść orzeczenia)

Z art. 52 § 2 k.r.o. stanowiącego, że "w wyjątkowych wypadkach sąd może ustanowić rozdzielność majątkową z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa", o którym mowa w art. 52 § 1 k.r.o., nie wynika samoistne prawo podmiotowe małżonka. Przepis ten zakreśla jedynie granice kompetencji sądu w zakresie kształtowania ustroju majątkowego między małżonkami przy rozpoznawaniu żądania wywiedzionego z art. 52 § 1 k.r.o.

Lektura obydwu jednostek redakcyjnych art. 52 k.r.o. pokazuje wyraźnie, że jego § 1 przyznaje każdemu z małżonków ochronę interesu polegającą na zmianie w sposobie ukształtowania majątkowych relacji małżeńskich poprzez przyznanie powództwa o wprowadzenie rozdzielności majątkowej. Natomiast § 2 tego przepisu reguluje kompetencje sądu orzekającego w sprawie wywołanej tym powództwem. Tym samym, adresatem unormowań art. 52 § 2 k.r.o. nie jest żadne z małżonków, a jedynie sąd rozpoznający sprawę wywołaną powództwem o zniesienie wspólności majątkowej i wprowadzenie rozdzielności majątkowej między małżonkami. 

Oznaczenie dnia ustania małżeńskiej wspólności majątkowej nie jest samodzielnym przedmiotem żądania, ale koniecznym elementem rozstrzygnięcia sądu ustanawiającego rozdzielność majątkową między małżonkami na podstawie powództwa wytoczonego w oparciu o art. 52 §1 k.r.o. (zob. uchwałę SN z 30 maja 1996 r., III CZP 54/96).

Sąd Najwyższy w składzie tu obecnym w całości podziela tym samym wcześniejsze stanowisko wyrażone w postanowieniu SN z 26 czerwca 2018 r. IV CSK 62/18, że uprzednie umowne wyłączenie wspólności ustawowej w czasie trwania małżeństwa wyklucza późniejsze powództwo z art. 52 § 1 k.r.o., którego przedmiotem czyniono by okres poprzedzający zawarcie umowy.

Wyrok SN z dnia 22 czerwca 2023 r., II CSKP 1848/22

Standard: 72758 (pełna treść orzeczenia)