Odpowiedzialność obdarowanych za zapłatę lub uzupełnienie zachowku
Uzupełnienie zachowku – odpowiedzialność obdarowanych (art. 1000 – 1001 k.c.)
Żeby zobaczyć pełną treść należy się zalogować i wykupić dostęp.
Uprawnionemu do zachowku przysługuje względem obdarowanego przez spadkodawcę roszczenie o uzupełnienie lub zapłatę zachowku, jeżeli uprawniony wykaże z wysokim stopniem prawdopodobieństwa, że uzyskanie zachowku od spadkobierców nie jest możliwe (art. 1000 § 1 k.c.). Konieczne jest w tym zakresie dokonanie obiektywnej oceny wszystkich okoliczności mogących mieć wpływ na spełnienie świadczenia przez spadkobierców.
Art. 1000 § 1 k.c. przewiduje subsydiarną odpowiedzialność z tytułu zachowku osób, na rzecz których spadkobierca dokonał darowizn zaliczalnych na poczet schedy spadkowej (art. 994 k.c.). Odpowiedzialność ta powstaje, gdy uprawniony do zachowku z przyczyn natury prawnej lub faktycznej „nie może otrzymać od spadkobiercy należnego mu zachowku”.
Bez wątpienia na uprawnionym do zachowku spoczywa ciężar dowodu wykazania niemożności uzyskania zaspokojenia roszczenia przez spadkodawców (art. 6 k.c.). Konieczne jest jednak uwzględnienie specyficznego charakteru tej przesłanki. Chodzi bowiem także o wykazanie, że w przyszłości nie zajdzie zdarzenie w postaci zaspokojenia w całości lub w części roszczenia o zachowek. Siłą rzeczy nie jest możliwe wykazanie tego negatywnego i przyszłego faktu z całą pewnością.
Wyrok SN z dnia 26 maja 2021 r., II CSKP 232/21
Standard: 69728 (pełna treść orzeczenia)
Na podstawie art. 991 k.c. odpowiedzialni za zaspokojenie roszczenia o zachowek są, co do zasady spadkobiercy. Jeżeli jednak uprawniony nie zdoła uzyskać od spadkobierców należnego mu zachowku, art. 1000 § 1 k.c. przewiduje odpowiedzialność obdarowanych. Zobowiązanie obdarowanego jest więc wtórne w stosunku do obowiązku spadkobiercy wypłaty zachowku uprawnionemu (por. wyrok SA w Łodzi w wyroku z dnia 14 lutego 2014 r, I ACa 1078/13).
Odpowiedzialność spadkobierców pojawi się nie tylko w przypadku, gdy egzekucja z majątku dłużnika głównego (spadkobiercy) okaże się bezskuteczna, czy w razie jego niewypłacalności. Niemożność otrzymania zachowku należy rozumieć funkcjonalnie i elastycznie. Chodzi tu o niemożliwość zarówno prawną, jak i faktyczną. Przykładami mogą być wypadki, gdy:
1) wartość stanu czynnego spadku uzyskanego przez spadkobiercę, który przyjął go z dobrodziejstwem inwentarza, nie wystarcza na pełne pokrycie roszczenia osoby uprawnionej do zachowku;
2) spadkobierca sam jest uprawniony do zachowku, a nadwyżka w spadku ponad jego własny zachowek nie wystarcza na zaspokojenie roszczeń osoby dochodzącej zachowku (art. 999 k.c.);
3) sąd w procesie przeciw spadkobiercy błędnie ustalił nieistnienie roszczenia;
4) powództwo przeciw uprawnionemu zostało oddalone na podstawie art. 5 k.c.;
5) z innych powodów niemożność dochodzenia zachowku od spadkobiercy związana jest z okolicznościami odnoszącymi się do tego spadkobiercy, nie zaś do samego roszczenia o zachowek.
Jeśli jednak niemożność zaspokojenia roszczenia wobec spadkobiercy wynika z przedawnienia tego roszczenia albo innych okoliczności związanych z samym roszczeniem, odpowiedzialność obdarowanego nie powstanie.
Odpowiedzialność obdarowanego pojawić się zatem może dopiero wtedy, gdy uprawniony nie może uzyskać zachowku od żadnego ze spadkobierców.
Uprawniony musi wykazać okoliczności, o których była mowa, w odniesieniu do każdego ze spadkobierców. Jeśli choć jeden z nich może pokryć zachowek, odpowiedzialność obdarowanego nie powstaje. W wypadku, w którym od jednego lub kilku spadkobierców można uzyskać tylko część należnego zachowku, odpowiedzialność obdarowanego obejmie jedynie niepokrytą część
Osoba uprawniona musi zatem wykazać, że nie może uzyskać zaspokojenia swego roszczenia od wszystkich osób zobowiązanych z mocy art. 991 k.c., by móc zażądać całej lub części kwoty od obdarowanego. Ciężar dowodu, że nie może uzyskać zachowku od spadkobiercy w całości czy w określonej części obciąża uprawnionego do zachowku (art. 6 k.c. i art. 232 zdanie pierwsze k.c.).
Wyrok SA w Poznaniu z dnia 26 kwietnia 2018 r., I ACa 1143/17
Standard: 35874 (pełna treść orzeczenia)
Standard: 15242
Standard: 54313
Standard: 33808
Standard: 33807
Standard: 37622
Standard: 37776