Odstąpienie od oskarżenia, modyfikowanie opisu i kwalifikacji prawnej czynu przez prokuratora

Z chwilą wniesienia aktu oskarżenia prokurator traci uprawnienia do modyfikowania zarówno opisu, jak i kwalifikacji prawnej zarzucanego czynu. Może jedynie albo odstąpić od oskarżenia (art. 14 § 2 k.p.k.), albo składać wniosek do sądu o zmianę opisu i (lub) kwalifikacji prawnej tego czynu, jednakże pod warunkiem niewykroczenia poza zakres tożsamości czynu wyznaczony zdarzeniem faktycznym, stanowiącym podstawę faktyczną oskarżenia. Żaden bowiem przepis procedury karnej na taką modyfikację nie zezwala. Wszak to zdarzenie faktyczne, opisane i opatrzone kwalifikacją prawną jako czyn przestępczy, wyznacza granice i przedmiot procesu. Nie oznacza to oczywiście, że prokurator ma nie zauważać zmieniającej się sytuacji. Przeciwnie, zasada legalizmu nakazuje mu składanie wniosku do sądu, będącego gospodarzem sprawy, o zmianę opisu czynu, o zmianę jego kwalifikacji prawnej, zaś w szczególnych sytuacjach – nakazuje mu wręcz odstąpić od oskarżenia. I tak jak odstąpienie od oskarżenia (oczywiście w sprawach z oskarżenia publicznego) nie wiąże sądu, co oznacza, że może on prowadzić dalej postępowanie w granicach wytyczonych zarzutem aktu oskarżenia, tak i wniosek o zmianę opisu czy kwalifikacji prawnej czynu zarzuconego nie może wiązać, również w tym sensie, że wytycza nowe ramy oskarżenia.

W tym kontekście nie można podzielić poglądu wyrażonego na gruncie nieobowiązującego już Kodeksu postępowania karnego z 1969 r., na marginesie rozważań dotyczących innej problematyki, w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 12 czerwca 1996 r., w sprawie II KKN 25/96 (Orzecznictwo, dodatek do P. i Pr. 1997 r., Nr 2, poz. 10), zgodnie z którym „jeżeli na rozprawie prokurator zmienił pierwotną ocenę prawną czynu zawartą w akcie oskarżenia, to przedmiotem postępowania jest kwestia odpowiedzialności karnej oskarżonego za zarzucany czyn w ramach nowej oceny prawnej, a nie według kwalifikacji prawnej wskazanej w akcie oskarżenia”. Nie można też podzielić zawartego w glosie aprobującej opisane orzeczenie stanowiska, iż nie można odmawiać prokuratorowi „... samodzielnego prawa do zmodyfikowania zarzutu określonego w akcie oskarżenia (którego jest autorem) w toku rozprawy głównej. Takie ograniczenie uprawnień oskarżycielskich nie znajduje żadnych podstaw prawnych, co więcej byłoby wyraźnie sprzeczne z obowiązującą prokuratora zasadą obiektywizmu...” (S. Stachowiak, Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 12 czerwca 1996 r., sygn. II KKN 25/96, P. i Pr. z 1997 r., Nr 6, s. 101).

Wyrok SN z dnia 2 grudnia 2005 r., IV KK 98/05

Standard: 14347 (pełna treść orzeczenia)

Po upływie terminu zawitego do wniesienia rewizji prokurator traci uprawnienie do modyfikowania tego środka odwoławczego. Może on jedynie wówczas albo cofnąć taką rewizję, albo wnieść o wydanie innego rozstrzygnięcia niż postulowane w rewizji, jednakże pod warunkiem, że owo rozstrzygnięcie mieścić się będzie w dopuszczalnym zakresie orzekania sądu odwoławczego, tj. zawsze w granicach wniesionej rewizji, a w niektórych wypadkach przewidzianych w ustawie - także poza tymi granicami

Wyrok SN z dnia 30 kwietnia 1996 r., WR 49/96

Standard: 43054 (pełna treść orzeczenia)