Świadomość niegodziwości zarówno czynności prawnej, jak i czynu zabronionego

Osoba, na której szkodę dokonano kradzieży, może w trybie określonym w art. 369 k.p.k. dochodzić od Skarbu Państwa wydania równowartości - uzyskanych przez sprawcę kradzieży w zamian za sprzedaż skradzionych przedmiotów - dewiz, co do których sąd w postępowaniu karnym orzekł prawomocnie przepadek na rzecz Skarbu Państwa. W takiej sytuacji przepis art. 412 k.c. nie ma zastosowania w stosunku do osoby, która poniosła szkodę na skutek kradzieży rzeczy stanowiących jej własność.

Przepadek z art. 412 k.c. nie może dotknąć osoby, która nie brała udziału w czynności prawnej, i która została pokrzywdzona przestępstwem wymierzonym przeciwko jej mieniu. W tym zakresie należy mieć na uwadze trzecią tezę wytycznych wymiaru sprawiedliwości w zakresie stosowania przepisów art. 412 k.c. i art. 197 k.p.c., według której przesłanką przepadku przewidzianego w art. 412 k.c. jest istnienie po stronie spełniającego i przyjmującego świadczenie świadomości niegodziwości zarówno celu czynności prawnej, jak i czynu zabronionego. Poszkodowany przestępstwem, pozbawiony swego mienia, nie był podmiotem ani czynności prawnej, ani czynu zabronionego przez prawo. Dlatego też nie może on ponosić ujemnych skutków zachowania sprawcy przestępstwa przeciwko jego mieniu. Z prawnego i społecznego punktu widzenia nie byłoby zrozumiałe, aby ofiara przestępstwa miała ponosić skutki bezprawnego zachowania innych osób, wyczerpującego przesłanki z art. 412 k.c., z którymi nie łączyły jej żadne dobrowolne stosunki prawne.

Uchwała SN z dnia 14 grudnia 1984 r., III CZP 73/84

Standard: 14188 (pełna treść orzeczenia)