Umyślne spowodowanie śmierci lub ciężkiego uszczerbku podczas bójki lub pobicia

Jeżeli następstwo czynu, o którym mowa w art. 158 § 2 k.k., zostało przez jego bezpośredniego sprawcę spowodowane umyślnie, to nie realizuje on przestępstwa udziału w pobiciu kwalifikowanym przez nieumyślny ciężki uszczerbek na zdrowiu, tylko popełnia przestępstwo określone w art. 156 § 1 k.k. Jeżeli następstwo to przez ustalonego sprawcę spowodowane zostało nieumyślnie, to odpowiada on za typ kwalifikowany udziału w pobiciu.

Wyrok SN z dnia 9 stycznia 2015 r., III KK 237/14

Standard: 76087 (pełna treść orzeczenia)

Przestępstwo udziału w pobiciu należy do grupy przestępstw polegających na narażeniu życia lub zdrowia na niebezpieczeństwo. Zgodnie z tą regulacją prawną, karany jest sam udział w takiej bójce lub pobiciu, w której naraża się człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo ciężkiego lub średniego uszczerbku na zdrowiu. Ustawa przewiduje typ kwalifikowany z uwagi na następstwo w postaci śmierci człowieka (art. 158 § 3 k.k.). Kwalifikacja ta dotyczy sytuacji, gdy taki skutek jest następstwem zajścia i nie zostało ustalone indywidualne sprawstwo tego skutku.

Umyślne spowodowanie śmierci czy ciężkiego uszczerbku na zdrowiu wyklucza możliwość zakwalifikowania takiego działania z art. 158 § 3 k.k., czy art. 158 § 2 k.k., skoro wskazane w tych przepisach następstwa mogą być przez sprawcę „objęte” tylko nieumyślnością. Gdy zostanie ustalone, że skutek śmiertelny jest bezpośrednim rezultatem dającego się wyodrębnić zamierzonego czynu jednego z uczestników bójki lub pobicia, to poniesie on odpowiedzialność za umyślne spowodowanie skutku (art. 148 § 1 k.k. lub art. 156 § 1 k.k.), niezależnie od odpowiedzialności pozostałych uczestników na podstawie art. 158 § 2 k.k. czy art. 158 § 3 k.k. (por. A. Marek – op. cit. s. 450 – 453; W Radecki – Przestępstwa narażenia życia i zdrowia człowieka na niebezpieczeństwo w kodeksie karnym z 1969 r., 1977, s. 139 – 155; Z. Kubec, B. Hołyst – Bójka i pobicie, 1962, s. 29 – 31; por. też wyro ki Sądu Najwyższego z: 20 kwietnia 1989 r., II KR 60/89, OSNPG 1990, z. 10, poz. 72; 6 kwietnia 1972 r., III KR 19/72, OSP 1972, z. 10, poz. 189; 15 lutego 1985 r., III KR 24/85, Lex nr 22012; postanowienie Sądu Najwyższego z 29 stycznia 2007 r., III KK 381/06, OSNwSK 2007/1/322). Dla uznania sprawstwa przestępstwa z art. 158 § 3 k.k. (a więc takiego jakie tylko przypisano oskarżonemu) wystarczy, by skutek w postaci śmierci, będący następstwem pobicia, musiał być z nim powiązany przyczynowo, w tym sensie, że uszczerbek na zdrowiu ofiary jest następstwem zajścia jako pewnej całości, i to zajścia charakteryzującego się cechami określonymi w § 1 art. 158 k.k. (por. System, op. cit. s 458).

Określone w przepisie art. 158 § 3 k.k. następstwo w postaci śmierci, czy w przypadku art. 158 § 2 k.k. „ciężkiego uszczerbku na zdrowiu”, nie jest skutkiem indywidualnego działania sprawcy, bowiem między jego działaniem a śmiercią człowieka może nawet nie istnieć związek przyczynowy, a mimo to zachodzi odpowiedzialność na gruncie tego przepisu, o ile tylko sprawca następstwo to przewidywał lub mógł przewidzieć. To sprawia, że ten typ przestępstwa – wobec tylko takich wymogów koniecznych dla jego zaistnienia – żadną miarą nie może być utożsamiany z owym (wskazanym w art. 105 § 2 k.k.) „umyślnym przestępstwem ciężkiego uszkodzenia ciała”. Wszak – co raz jeszcze należy w tym miejscu wyeksponować – sprawca występku z art. 158 § 2 k.k. czy art. 158 § 3 k.k. owych wskazanych w tych przepisach kwalifikujących następstw nie może wywołać umyślnie, bo wtedy będzie odpowiadał za umyślne przestępstwo „ciężkiego uszczerbku na zdrowiu” czy „zabójstwa”, a więc takie których dopiero, w myśl art. 105 § 2 k.k., dotyczy – przewidziana w tym przepisie – zasada nieprzedawnienia się przestępstw.

Postanowienie SN z dnia 28 lipca 2010 r., II KK 271/09

Standard: 14001 (pełna treść orzeczenia)