Wypowiedzenie przez stronę pełnomocnictwa z urzędu (art. 94 § 1 w zw. z art. 118 § 1 k.p.c.)

Co do zasady nie budzi wątpliwości, że strona jest uprawniona do wypowiedzenia powstałego z urzędu stosunku pełnomocnictwa, co skutkuje utratą umocowania przez pełnomocnika i utratą uprawnienia do korzystania z pomocy prawnej z urzędu ze skutkiem na dzień wynikający z art. 94 § 1 k.p.c. 

Niekiedy przyjmuje się też, że w takiej sytuacji nie ma ustawowych przesłanek do skutecznego żądania ustanowienia kolejnego pełnomocnika z urzędu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 maja 2012 r. V CZ 11/12 i wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 maja 2018 r., II CSK 457/17).

Od wypowiedzenia stosunku pełnomocnictwa (cofnięcia pełnomocnictwa) powstałego z urzędu, podyktowanego zamiarem prowadzenia swej sprawy osobiście, należy jednak odróżnić sytuację, w której strona oświadcza przed sądem wolę rezygnacji z konkretnego pełnomocnika („wypowiada” mu pełnomocnictwo), wskazanego przez właściwy samorząd, jednakże bez woli utraty pomocy prawnej świadczonej z urzędu, a z wolą zmiany osoby pełnomocnika. Oświadczenie takie podlega ocenie jako wniosek o zmianę pełnomocnika, a do jego rozpoznania uprawniony jest właściwy organ samorządu radcowskiego lub adwokackiego, z tym skutkiem, że w razie odmownego załatwienia wniosku wyznaczony adwokat pozostałby nadal pełnomocnikiem powoda (por. postanowienia SN z dnia 3 czerwca 1976 r., III CRN 64/76 i z dnia 12 marca 2010 r., III CZ 6/10, nie publ., wyrok SN z dnia 11 maja 2018 r., II CSK 457/17).

Postanowienie SN z dnia 25 listopada 2019 r., IV CZ 100/19

Standard: 74070 (pełna treść orzeczenia)

Ustanowienie adwokata lub radcy prawnego przez sąd jest równoznaczne z udzieleniem pełnomocnictwa procesowego (art. 118 § 1 k.p.c.). W kwestiach nieuregulowanych do pełnomocnictwa urzędowego mają odpowiednie zastosowanie przepisy dotyczące pełnomocnictwa procesowego, którego źródłem jest oświadczenie woli strony, jako mocodawcy. 

Przepisy o wypowiedzeniu pełnomocnictwa przez mocodawcę (art. 94 § 1 k.p.c.) mają więc odpowiednie zastosowanie do wypowiedzenia pełnomocnictwa adwokatowi (radcy prawnemu), którego dla strony ustanowił sąd. Oznacza to, że jeżeli dochodzi do wypowiedzenia powstałego z urzędu stosunku pełnomocnictwa (cofnięcia pełnomocnictwa) to tym samym mocodawca traci uprawnienie do korzystania z pomocy prawnej z urzędu ze skutkiem na dzień wynikający z art. 94 § 1 k.p.c. 

W obecnym stanie prawnym brak jest ustawowych przesłanek do skutecznego żądania ustanowienia kolejnego pełnomocnika z urzędu, po wypowiedzeniu przez stronę pełnomocnictwa pierwszemu adwokatowi (radcy prawnemu) z urzędu. 

Jedynie w dwóch przypadkach ustawodawca przewidział wyznaczenie innego adwokata lub radcy prawnego dla strony korzystającej z pomocy pełnomocnika z urzędu. Ma to miejsce wówczas, gdy sąd zwalnia z ważnych przyczyn adwokata (radcę prawnego), na jego wniosek, od obowiązku zastępowania strony w procesie (art. 118 § 3 k.p.c.) oraz w przypadku, gdy pełnomocnik sporządził, bez zachowania zasad należytej staranności, opinię o braku podstaw do wniesienia skargi kasacyjnej lub skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia (art. 118 § 5 w związku z art. 118 § 6 k.p.c.; por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 maja 2012 r. V CZ 11/12

Wyrok SN z dnia 11 maja 2018 r., II CSK 457/17

Standard: 66427 (pełna treść orzeczenia)