Postanowienie z dnia 1976-06-03 sygn. III CRN 64/76

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CRN 64/76

Postanowienie z dnia 3 czerwca 1976 r.

Strona, dla której ustanowiono adwokata z urzędu, może - stosownie do art. 94 § 1 k.p.c. w związku z art. 118 k.p.c. - wypowiedzieć temu adwokatowi pełnomocnictwo procesowe.

Przewodniczący: sędzia J. Pietrzykowski (sprawozdawca). Sędziowie: W. Bryl, H. Dąbrowski, A. Gola, St. Rudnicki, F. Wesely, Z. Wasilkowska.

Sentencja

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 3 czerwca 1976 r. na posiedzeniu jawnym sprawy z powództwa Kazimierza S. przeciwko Skarbowi Państwa - Urzędowi Gminy w K. o odszkodowanie, na skutek rewizji nadzwyczajnej Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego od postanowienia Sądu Najwyższego w Warszawie z dnia 9 września 1975 r.

postanowił:

uchylić zaskarżone postanowienie oraz postanowienie Sądu Wojewódzkiego w Poznaniu z dnia 26 maja 1975 r. (...).

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 28.X.1974 r. Sąd Wojewódzki zasądził od Skarbu Państwa - Urzędu Gminy w K. kwotę 5.314,50 zł z odsetkami, umorzył postępowanie co do kwoty 2.000 zł, a w pozostałej części oddalił powództwo, poza tym zaś orzekł o kosztach sądowych.

Powód w piśmie procesowym, które wpłynęło do Sądu Wojewódzkiego w dniu 5.XI.1974 r., wniósł o doręczenie mu wyroku z uzasadnieniem w celu wniesienia rewizji, w następnym zaś piśmie z dnia 18.XII.1974 r., które wpłynęło do Sądu Wojewódzkiego w dniu 23.XII.1974 r., ponowił ten wniosek dodając, że zrezygnował z zastępowania go przez wyznaczonego z urzędu adwokata Z. L. Postanowieniem z dnia 26.V.1975 r. Sąd Wojewódzki odmówił doręczenia powodowi wyroku z uzasadnieniem, uznając wniosek za nieuzasadniony dlatego, że odpis wyroku z uzasadnieniem został doręczony pełnomocnikowi powoda adwokatowi Z. L., który nie wniósł rewizji, wobec czego wyrok uprawomocnił się.

Zażalenie powoda na to postanowienie Sąd Najwyższy oddalił postanowieniem z dnia 9.IX.1975 r., podnosząc w uzasadnieniu, że Sąd Wojewódzki, zgodnie z dyspozycją art. 133 § 3 k.p.c., doręczył wyrok z uzasadnieniem pełnomocnikowi procesowemu powoda, nie miał zaś obowiązku wysłania odpisu tego wyroku z uzasadnieniem powodowi.

Ostatnio wymienione postanowienie Sądu Najwyższego zaskarżył Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego rewizją nadzwyczajną, opartą na podstawie rażącego naruszenia przepisów art. 394 § 1 i 367 k.p.c. w związku z art. 133 § 1 k.p.c. i zawierającą wniosek o uchylenie wyżej wymienionych postanowień sądów obu instancji i o uwzględnienie wniosku powoda albo o przekazanie sprawy Sądowi Wojewódzkiemu w celu ponownego rozpoznania wniosku powoda. Rewizja nadzwyczajna wpłynęła do Sądu Najwyższego w dniu 15.III.1976 r.

Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:

W wykonaniu postanowienia Sądu Wojewódzkiego z dnia 26.II.1973 r. o ustanowieniu dla powoda adwokata z urzędu Rada Adwokacka w Poznaniu pismem z dnia 2.III.1973 r. zawiadomiła adwokata Z. L. o wyznaczeniu go pełnomocnikiem z urzędu w sprawie powoda. W złożonym Sądowi Wojewódzkiemu piśmie procesowym z dnia 20.VI.1973 r. adwokat L. wniósł o zwolnienie go od dalszego zastępowania powoda, dołączając pismo powoda z dnia 6.VI.1973 r., skierowanie do Zespołu Adwokackiego nr 13 w P. i zawierające oświadczenie powoda, że rezygnuje z przyznanego mu adwokata z urzędu. Sąd Wojewódzki nie podjął w związku z tymi dwoma pismami jakichkolwiek czynności i w dalszym ciągu doręczał korespondencję, w tym także zawiadomienia o rozprawach, adwokatowi L. Na rozprawie w dniu 16.X.1974 r., w której adwokat L. nie wziął udziału, powód złożył oświadczenie, że cofnął pełnomocnictwo adwokatowi L. i w związku z tym wnosi, aby wszystkie pisma procesowe były przesłane na adres powoda. Pomimo tego oświadczenia Sąd Wojewódzki doręczył z urzędu (art. 331 § 1 k.p.c.) odpis wyroku z uzasadnieniem adwokatowi L.

Z powołaniem się na wyżej przytoczone okoliczności oraz na to, że po złożeniu przez adwokata L. jego pisma z dnia 20.VI.1973 r. reprezentował on powoda tylko na jednej rozprawie, i to za pośrednictwem swego substytuta, w rewizji nadzwyczajnej został wyrażony pogląd, że wprawdzie Rada Adwokacka nie zwolniła adwokata L. z funkcji pełnomocnika z urzędu, wobec czego wypowiedzenie mu przez powoda pełnomocnictwa nie mogło odnieść skutku, to jednak, wobec wyrażonej przez powoda woli prowadzenia sprawy we własnym zakresie bez udziału pełnomocnika z urzędu, należało doręczyć powodowi odpis wyroku z uzasadnieniem zgodnie z jego wnioskiem. W konsekwencji rewizja nadzwyczajna stoi na stanowisku, że nieuczynienie zadość wnioskowi powoda jest równoznaczne z pozbawieniem go możliwości obrony swych praw w drugiej instancji.

W stanie faktycznym niniejszej sprawy wymaga przede wszystkim rozważenia, jakie znaczenie należy przypisać oświadczeniu powoda złożonemu w przytoczonym wyżej piśmie z dnia 6.VI.1976 r., skierowanym do Zespołu Adwokackiego nr 13, oraz oświadczeniu powoda złożonemu na rozprawie w dniu 16.X.1974 r. Gdyby intencją powoda było jedynie żądanie zmiany osoby wyznaczonego mu adwokata z urzędu, należałoby żądanie takie traktować jako wniosek, podlegający rozstrzygnięciu przez ten organ samorządu adwokackiego, który wyznaczył adwokata z urzędu, i to z tym skutkiem, że w razie odmownego załatwienia wniosku wyznaczony adwokat pozostałby nadal pełnomocnikiem powoda. Takiego znaczenia nie można jednak przypisać wspomnianym oświadczeniom powoda, ich treść bowiem, potwierdzona dalszym oświadczeniem zawartym w piśmie z dnia 18.XII.1974 r. wskazuje wyraźnie na to, że powód zrezygnował z zastępowania go przez adwokata L., cofnął mu pełnomocnictwo i wyraził wolę działania w procesie osobiście. Powstaje w związku z tym pytanie, czy strona może cofnąć pełnomocnictwo adwokatowi, wyznaczonemu dla niej z urzędu. Na pytanie to należy odpowiedzieć twierdząco. Ustanowienie adwokata z urzędu stanowi uprzywilejowanie strony korzystającej z ustawowego lub sądowego zwolnienia od kosztów sądowych, a nie ograniczenie jej praw w procesie, niewątpliwie zaś ograniczeniem praw procesowych stron byłoby uzależnienie jej rezygnacji z wyznaczonego dla niej adwokata z urzędu od cofnięcia przez sąd ustanowienia adwokata. Za powyższym stanowiskiem przemawia treść art. 118 k.p.c., według którego ustanowienie adwokata dla strony zwolnionej od kosztów sądowych jest równoznaczne z udzieleniem pełnomocnictwa procesowego. Konsekwencją unormowania zawartego w cytowanym art. 118 k.p.c. jest stosowanie do stosunku pełnomocnictwa procesowego powstałego w skutek ustanowienia dla strony adwokata z urzędu przepisów kodeksu postępowania cywilnego dotyczących pełnomocnictwa procesowego, w szczególności przepisu art. 94 § 1 tego kodeksu w części dotyczącej wypowiedzenia pełnomocnictwa procesowego przez mocodawcę. Tak więc strona, dla której ustanowiono adwokata z urzędu, może - stosownie do art. 94 § 1 k.p.c. w związku z art. 118 k.p.c. - wypowiedzieć temu adwokatowi pełnomocnictwo procesowe. Istotne ograniczenie istnieje natomiast po stronie adwokata wyznaczonego z urzędu, w świetle bowiem art. 22 ust. 3 ustawy z dnia 19 grudnia 1963 r. o ustroju adwokatury (Dz. U. Nr 57, poz. 309 z późn. zm.) adwokata wyznaczonego dla strony z urzędu zwolnić od udzielenia stronie pomocy prawnej może tylko organ samorządu adwokackiego, który go wyznaczył, adwokat więc nie może uchylić się od obowiązku zastępowania strony w procesie przez wypowiedzenie pełnomocnictwa procesowego.

Skoro, jak wynika z przedstawionego stanu faktycznego sprawy, powód wypowiedział adwokatowi L. pełnomocnictwo procesowe ze skutkiem prawnym, sąd pierwszej instancji powinien był, zgodnie z jego wnioskiem, doręczyć odpis wyroku z uzasadnieniem do jego rąk. Odmowa doręczenia wyroku do rąk powoda nastąpiła więc z rażącym naruszeniem przytoczonych wyżej przepisów oraz art. 133 k.p.c., a jej konsekwencją jest pozbawienie powoda możliwości obrony swych praw w instancji rewizyjnej. Dlatego też Sąd Najwyższy, na podstawie art. 422 k.p.c. uchylił zaskarżone rewizją nadzwyczajną postanowienia sądów obu instancji. W następstwie tego Sąd Wojewódzki doręczył powodowi odpis swego wyroku z uzasadnieniem, co umożliwi powodowi wniesienie rewizji od tego wyroku w terminie przewidzianym w art. 371 § 1 k.p.c.

OSNC 1977 r., Nr 1, poz. 14