Powództwo o ustalenie zakresu odpowiedzialności dłużnika odpowiadającego solidarnie za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym

Dłużnik odpowiadający solidarnie z innymi osobami za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym nie może uzyskać - w drodze powództwa o ustalenie - orzeczenia określającego zakres odpowiedzialności jego i innych osób.

Ustalenie w drodze powództwa, że poszczególni dłużnicy ponoszą odpowiedzialność w określonej części, chociaż nie byłoby wiążące dla wierzyciela, naruszałoby zasadę określoną tak w art. 366 i 441 § 1 k.c. Prowadziłoby jednocześnie do uzyskania - w konkretnym wypadku - rozstrzygnięcia, że dłużnik odpowiada tylko za określoną część szkody, którego to orzeczenia nie mógł uzyskać w innej sprawie, z uwagi na wyraźne unormowanie odpowiedzialności kilku osób za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym w art. 441 § 1 k.c. Nie jest dopuszczające - jak było to pod rządem art. 137 kodeksu zobowiązań - możliwości wykazywania i ustalania przez sąd, "kto w jakim stopniu przyczynił się do wywołania szkody."

Jeżeli art. 441 § 2 k.c. nakazuje brać pod uwagę, przy określaniu części wypłaconego odszkodowania, którą ma ponieść inny dłużnik, nie tylko stopień winy i przyczynienia się danej osoby do powstania szkody, ale także inne okoliczności, to te inne okoliczności muszą być ocenione według stanu istniejącego w chwili naprawienia szkody, a ściślej biorąc w chwili orzekania o roszczeniu zwrotnym, a nie w chwili popełnienia czynu niedozwolonego i wyrządzeniu szkody.

Gdyby przyjąć dopuszczalność ustalania zakresu odpowiedzialności poszczególnych dłużników solidarnych przed naprawieniem szkody, to mogłoby to prowadzić, w przypadku określonym w art. 376 § 2 k.c., tj. gdyby wchodziła w grę niewypłacalność dłużnika, do sytuacji bez wyjścia oczywiście krzywdzącej osobę, która wyrównała szkodę.

Rozliczenie między współdłużnikami odpowiedzialnymi solidarnie za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym może mieć miejsce jedynie w procesie regresowym.

Uchwała SN z dnia 24 listopada 1988 r., III CZP 83/88

Standard: 13940 (pełna treść orzeczenia)