Doniosłość prawna milczenia w prawie cywilnym

Milczenie poczytuje się za oświadczenie woli tylko wówczas, gdy prawnie doniosłym czyni je ustawa.

Przy reprezentacji łącznej milczenie współuprawnionego członka organu spółki akcyjnej nie może być traktowane jako jego oświadczenie, wypełniające wymaganie tej reprezentacji, konieczne do uznania, że doszło do oświadczenia woli osoby prawnej (por. wyrok SN z dnia 22 listopada 2002 r. IV CKN 1520/00).

Wyrok SN z dnia 28 września 2018 r., I CSK 586/17

Standard: 67648 (pełna treść orzeczenia)

Zasadą w stosunkach umownych między przedsiębiorcą a konsumentem jest wyraźny sposób składania oświadczeń woli przez konsumenta. Dorozumiane złożenie oświadczenia woli przez określone zachowanie się konsumenta, zwłaszcza w postaci jego milczenia może być uznane za oświadczenie woli tylko wtedy, gdy na to pozwala przepis prawa, strony się tak umówią, oraz gdy stosunek umowny przedsiębiorcy z konsumentem ma być kontynuowany na takich samych warunkach jak dotychczasowe, uzgodnione wcześniej między stronami, z zachowaniem ich równorzędności jako kontrahentów umowy. Taki wniosek wynika pośrednio z art. 3853 pkt 18 k.c. uznającego za klauzulę niedozwoloną postanowienie umowne dotyczące przedłużenia umowy zawartej na czas oznaczony z konsumentem, gdy nie ma on wystarczającego terminu na wypowiedzenie się (zob. postanowienie SN z dnia 14 czerwca 2012 r., I CSK 657/11). 

W przepisach wyraźnie się stanowi, kiedy można uznać milczenie za oświadczenie woli. Nie można tego domniemywać ani co do zasady wprowadzać jednostronnym postanowieniem we wzorcu umownym, szczególnie wtedy gdy wzorzec ma postanowienia niekorzystne dla konsumenta, którym nie ma on jak się przeciwstawić w praktyce stosowania prawa. 

Nie można drogą wątpliwych postanowień umownych wprowadzać milczenia jako równoważnika pozytywnego oświadczenia woli, czyniąc z tego dorozumiany sposób zawarcia umowy przez takie przyjęcie oferty. Odnośnie do oświadczeń woli w ofertowym sposobie zawierania umów, tylko dla relacji między przedsiębiorcami i tylko wtedy, gdy to dotyczy stałych stosunków gospodarczych ustawowo zostało przewidziane milczenie jako równoważne oświadczeniu woli. (por. art. 68[2] k.c.).

Jeżeli umowa została zawarta między bankiem i konsumentem na piśmie, to jej kontynuacja nie powoduje potrzeby formalizowania sposobu wyrażenia woli stron, wymagając aby była wyraźna i miała formę pisemną. W umowie odnawialnej chodzi o potwierdzenie woli dalszego pozostawania w stosunku umownym o tej samej treści, co dotychczasowa, znana stronom i przez nie przyjęta. Może to przybrać postać oświadczenia woli przez milczenie konsumenta, co znacznie upraszcza realizację umowy w założeniu mającej charakter ciągły. Nie można tego jednak aprobować wtedy, gdy kontrahent konsumenta (bank - przedsiębiorca) zamieszcza we wzorcu umownym i w umowie postanowienia pozwalające na jednostronną zmianę treści tej umowy. To zmienia charakter stosunku prawnego i objawia zamiar banku zawarcia nowej umowy o nowej treści, nie stanowi zatem umowy kredytu odnawialnego, o jakim była mowa w rozpoznawanej sprawie, wymagając wyraźnego oświadczenia woli konsumenta i zachowania formy pisemnej, zgodnie z art. 29 u.k.k. (zob. wyroki SN z dnia 16 stycznia 1970 r., III PRN 96/69 oraz z dnia 28 maja 1998 r., III CKN 531/97; uchwała (7) SN z dnia 22 maja 1991 r., III CZP 15/91).

Wyrok SN z dnia 2 lutego 2017 r., I CSK 203/16

Standard: 62244 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy