Żądanie natychmiastowego zapłacenia rat w umowie leasingu

Jeżeli umowa leasingu została rozwiązana na mocy porozumienia stron, art. 709[15] k.c. nie stosuje się, chyba że strony postanowiły inaczej.

Uchwała SN z dnia 26 października 2023 r., III CZP 34/23

Standard: 72455 (pełna treść orzeczenia)

Leżąca u podstaw wprowadzonego w art. 709[15] k.c. mechanizmu rozliczeń idea proporcjonalnego rozkładu ryzyka ekonomicznego stron umowy leasingu nakazuje takie stosowanie art. 709[15] k.c., które z jednej strony nie doprowadzi do wzbogacenia po stronie finansującego przez uzyskanie świadczenia przekraczającego wysokość poniesionej szkody, a z drugiej strony nakazuje uwzględnić odszkodowawczy charakter odpowiedzialności korzystającego, przewidzianej w art. 709[15] k.c. 

Przepis ten ułatwia finansującemu dochodzenie odszkodowania w celu przywrócenia położenia, w którym znajdowałby się on w przypadku należytego wykonania zobowiązania przez korzystającego.

Art. 709[15] k.c. chroni nie tylko interes, ponoszącego ryzyko związane z zawarciem umowy leasingu, finansującego ale zapewnia także ochronę uzasadnionego interesu korzystającego przez uniemożliwienie obciążania go nadmiernymi kosztami wyznaczając ich maksymalny zakres. Nie wyłącza ogólnej zasady odpowiedzialności odszkodowawczej, zgodnie z którą odszkodowanie nie może być wyższe od poniesionego uszczerbku.

Wyrok SN z dnia 25 listopada 2022 r., II CSKP 169/22

Standard: 72254 (pełna treść orzeczenia)

Przewidziany w art. 709[15] k.c. obowiązek natychmiastowego zapłacenia wszystkich przewidzianych w umowie a niezapłaconych rat nie jest obowiązkiem naprawienia szkody, a wynika bezpośrednio z umowy leasingu.

wyrok SN z dnia 26 listopada 2021 r., IV CSKP 162/21

Standard: 61842 (pełna treść orzeczenia)

Odpowiedzialność finansującego ma charakter szczególnej odszkodowawczej odpowiedzialności kontraktowej.

Zgodnie z ogólnym założeniem tej odpowiedzialności, nałożenie na korzystającego obowiązku natychmiastowego zapłacenia wszystkich niezapłaconych rat ma na celu przywrócenie takiego stanu, w jakim finansujący znajdowałby się, gdyby korzystający należycie wykonywał umowę i nie byłoby podstaw do jej rozwiązania. Pomniejszenie obejmuje także odsetki od rat, które stały się natychmiast wymagalne w wyniku rozwiązania umowy. Odsetki mieszczą się w racie, są związane ze spłatą udzielonego leasingobiorcy przez finansującego kredytu na zakup przedmiotu leasingu.

Odszkodowanie nie może przewyższać uszczerbku w majątku poszkodowanego (art. 361 § 2 k.c.), a zatem należna finansującemu rekompensata, zgodnie z zasadą compensatio lucri cum damno, podlega pomniejszeniu o uzyskane przez niego korzyści. Wzgląd na to prowadzi do wniosku, że zaliczenie korzyści, uzależnione jest od tego, aby korzyść i uszczerbek stanowiły następstwo tego samego zdarzenia.

Dopuszcza się i taką ewentualność, że zdarzenie powodujące szkodę stanowi conditio sine qua non uzyskania korzyści (np. ubezpieczenie mienia). Pomiędzy korzyścią i zdarzeniami w postaci uzyskania jej przed umówionym terminem i wskutek rozwiązania umowy powinien zachodzić związek czasowo funkcjonalny. Chodzi o rozlicznie korzyści finansującego uzyskanej wskutek rozwiązania umowy leasingu, obejmującej zyski wynikające z odzyskania rzeczy będącej przedmiotem umowy leasingu i zadysponowania nią przez sprzedaż, oddanie do odpłatnego używania lub korzystania.

Wyrok SN z dnia 7 lutego 2019 r., II CSK 9/18

Standard: 43511 (pełna treść orzeczenia)

Przepisu art. 709[15] k.c. nie można stosować w sposób prowadzący do wzbogacenia po stronie finansującego przez uzyskanie świadczenia przekraczającego wysokość poniesionej szkody.

Postanowienie SN z dnia 30 listopada 2016 r., III CZP 75/16

Standard: 66509 (pełna treść orzeczenia)

Art. 709[15] k.c. został wprowadzony do Kodeksu cywilnego wraz z kompleksową regulacją prawną dotyczącą umowy leasingu na podstawie ustawy z dnia 26 lipca 2000 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 74, poz. 857). Stosownie do jego treści, w razie wypowiedzenia przez finansującego umowy leasingu na skutek okoliczności, za które korzystający ponosi odpowiedzialność, finansujący może żądać od korzystającego natychmiastowego zapłacenia wszystkich przewidzianych w umowie a niezapłaconych rat, pomniejszonych o korzyści, jakie finansujący uzyskał wskutek ich zapłaty przed umówionym terminem i rozwiązania umowy leasingu.

Podobne rozliczenia leasingu zostały przyjęte w razie wygaśnięcia (art. 709[5] § 3 k.c.), odstąpienia (art. 709[8]§ 5 k.c.) a przed ustawowym unormowaniem umowy leasingu było w praktyce powszechnie przyjmowane jako "umowne odszkodowanie" w umowach ramach swobody zawierania umów wynikającej z art. 353[1] k.c. (zob. wyrok SN z dnia 15 lutego 2008 r. I CSK 354/07). Wymienione postanowienia ustawy stanowiły niejako potwierdzenie dotychczasowej praktyki.

W ujęciu kodeksowym art. 709[15] k.c. reguluje odpowiedzialność korzystającego wobec finansującego za skutki wypowiedzenia przez finansującego umowy leasingu z przyczyn, za które odpowiedzialność ponosi korzystający. Kwestia charakteru prawnego opartej na tym przepisie odpowiedzialności korzystającego była wielokrotnie przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego m.in. w wyrokach z dnia 9 września 2010 r., I CSK 685/09; z dnia 9 września 2010 r., I CSK 641/10; z dnia 18 lutego 2015 r. I CSK 64/14). Przyjęto w nich, że wspomniana odpowiedzialność ma charakter odpowiedzialności kontraktowej.

Uprawnienie finansującego do żądania od korzystającego odszkodowania - w kwocie równej sumie wszystkich pozostałych do końca okresu obowiązywania umowy leasingu opłat leasingowych, pomniejszonych o korzyści, jakie powód uzyskał wskutek ich zapłaty przed umówionym terminem i wygaśnięcia umowy - nie stanowi w rozumieniu art. 483 § 1 k.c. kary umownej (por. wyroki SN z dnia 8 listopada 2007 r., I CSK 205/07 i z dnia 15 lutego 2008 r., I CSK 354/07).

Wyrok SN z dnia 29 kwietnia 2016 r., I CSK 206/15

Standard: 68556 (pełna treść orzeczenia)

W judykaturze i piśmiennictwie zgodnie wskazuje się na odszkodowawczy charakter odpowiedzialności korzystającego, przewidzianej w art. 709 [15] k.c. (zob. wyroki SN: I CSK 354/07, I CSK 176/11). Przepis ten ułatwia finansującemu dochodzenie odszkodowania w celu przywrócenia położenia, w którym znajdowałby się on w przypadku należytego wykonania zobowiązania przez korzystającego. Pozwala ustalić wysokość odszkodowania w sposób uproszczony w stosunku do typowego roszczenia odszkodowawczego, odwołując się w tym zakresie do przewidzianych w umowie a nie zapłaconych rat leasingowych; jednocześnie jednak przewiduje mechanizm dostosowania odszkodowania do rozmiaru doznanego uszczerbku przez nakaz uwzględnienia oznaczonych korzyści odniesionych przez finansującego.

Obowiązek pomniejszenia wysokości należnych rat o wspomniane korzyści nie obejmuje rat wymagalnych przed rozwiązaniem umowy.

Uchwała SN z dnia 16 września 2015 r., III CZP 52/15

Standard: 12767 (pełna treść orzeczenia)