Postanowienie o zastosowaniu środka zapobiegawczego (art. 251 k.p.k.)

Art. 251 § 3 k.p.k. nakłada na sąd obowiązek przytoczenia w uzasadnieniu dowodów świadczących o popełnieniu przez oskarżonego przestępstwa oraz okoliczności wskazujących na istnienie podstawy i konieczności zastosowania środka zapobiegawczego, a w odniesieniu do tymczasowego aresztowania nadto wyjaśnienia, dlaczego nie uznano za wystarczające zastosowanie innego środka zapobiegawczego. Tymczasem uzasadnienie zaskarżonego rozstrzygnięcia sprowadza się tylko do jednego, ogólnikowego stwierdzenia, że wobec skazania oskarżonego na karę przekraczającą 3 lata pozbawienia wolności, dalsze utrzymanie tymczasowego aresztowania jest niezbędne dla zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania.

O ile zgodzić się trzeba, że skazanie oskarżonego nieprawomocnym wyrokiem zwalnia sąd od podawania w uzasadnieniu postanowienia o stosowaniu lub dalszym utrzymywaniu tymczasowego aresztowania, że zebrane dowody wskazują na prawdopodobieństwo popełnienia przez oskarżonego przypisanego mu przestępstwa, o tyle przepis art. 251 § 3 k.p.k nie zwalnia sądu z obowiązku wykazania słuszności stosowania aresztu tymczasowego (art. 258 § 2 k.p.k), konieczności stosowania tego, a nie innego środka zapobiegawczego dla celów procesowych (art. 257 § 1 k.p.k) oraz rozważenia, czy stosowaniu tego środka nie sprzeciwiają się względy tyczące się samego oskarżonego bądź jego najbliższej rodziny (art. 259 § 1 k.p.k).

Wprawdzie w sytuacji, gdy nieprawomocnym wyrokiem sądu oskarżony zostanie skazany na karę pozbawienia wolności wyższą niż 3 lata, art. 258 § 2 k.p.k zawiera ustawowe domniemanie, że tak wysoka kara może skłaniać oskarżonego do podejmowania działań zakłócających czy też uniemożliwiających dalszy prawidłowy tok postępowania, ale pamiętać trzeba, że stosowanie i dalsze utrzymywanie tymczasowego aresztowania na podstawie tego przepisu jest wyłącznie fakultatywne. Powoduje to, że decyzja sądu w tym przedmiocie musi być: po pierwsze - wynikiem analizy konkretnych okoliczności (na przykład waga czynu, sposób jego popełnienia, zachowanie się oskarżonego przed i po popełnieniu czynu itp., itd.), przemawiających za tym, że istnieje realna obawa podjęcia przez oskarżonego działań mogących zakłócić prawidłowy tok postępowania, a po drugie - rezultatem zachowania racjonalnego umiaru i proporcjonalności, a zatem sąd winien rozważyć celowość zastosowania łagodniejszego środka zapobiegawczego lub ich kumulacji zanim sięgnie po środek najostrzejszy.

Ustawowe domniemanie, jakie przewidział ustawodawca w art. 258 § 2 k.p.k, nie może być stosowane automatycznie, jak to uczynił sąd pierwszej instancji.

Postanowienie SA w Katowicach z dnia 5 stycznia 2011 r., II AKz 879/10

Standard: 13551