Obowiązek uiszczenia opłaty od pisma podlegającego opłacie (art. 126[2] k.p.c. i art. 10 u.k.s.c)

Zgodnie z art. 126[2] § 1 k.p.c., sąd nie podejmie żadnej czynności na skutek pisma, od którego nie została uiszczona należna opłata, zaś stosownie do art. 10 u.k.s.c., opłatę od pisma należy uiścić przy jego wniesieniu do sądu. Mechanizm usuwania braku fiskalnego pozwu reguluje art. 130 § 1 i § 2 k.p.c. Jeżeli pismo procesowe nie może otrzymać prawidłowego biegu wskutek niezachowania warunków formalnych lub jeżeli od pisma nie uiszczono należnej opłaty, przewodniczący wzywa stronę, pod rygorem zwrócenia pisma, do poprawienia, uzupełnienia lub opłacenia go w terminie tygodniowym, a po bezskutecznym upływie terminu - zwraca pismo stronie.

Natomiast w myśl art. 130[3] § 2 k.p.c., jeżeli obowiązek uiszczenia lub uzupełnienia opłaty powstał na skutek rozszerzenia lub innej zmiany powództwa z innych przyczyn niż wymienione w § 1 tego przepisu albo po wysłaniu odpisu pisma innym stronom, przewodniczący wzywa zobowiązanego do uiszczenia należnej opłaty w terminie tygodnia, a jeżeli mieszka on lub ma siedzibę za granicą i nie ma w kraju przedstawiciela - w terminie nie krótszym od miesiąca; w razie bezskutecznego upływu terminu sąd prowadzi sprawę bez wstrzymywania biegu postępowania, a o obowiązku uiszczenia opłaty orzeka w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji, stosując odpowiednio zasady obowiązujące przy zwrocie kosztów procesu.

Postanowienie SN z dnia 21 lutego 2019 r., I CSK 109/18

Standard: 48735 (pełna treść orzeczenia)

Zgodnie z art. 10 u.k.s.c., obowiązek uiszczenia opłaty od pisma podlegającego opłacie powstaje przy jego wniesieniu do sądu, a sąd nie podejmuje żadnej czynności na skutek pisma, od którego nie została uiszczona należna opłata (art. 126 [2] §1 k.p.c.).

Jeżeli opłata nie została uiszczona przy wniesieniu pisma, przewodniczący na podstawie art. 130 § 1 k.p.c. wzywa stronę do uiszczenia opłaty w terminie tygodniowym pod rygorem zwrotu pisma. Pismo opłacone w terminie wywołuje skutki od chwili jego wniesienia (art. 130 § 3 k.p.c.). Po bezskutecznym upływie terminu do uiszczenia opłaty przewodniczący zwraca pismo stronie. Pismo zwrócone nie wywołuje żadnych skutków, jakie ustawa wiąże z jego wniesieniem do sądu (art. 130 § 2 k.p.c.).

Pismo wniesione przez profesjonalnego pełnomocnika, które nie zostało należycie opłacone, przewodniczący zwraca bez wezwania do uiszczenia opłaty, jeżeli podlega ono opłacie stałej lub stosunkowej obliczonej od wskazanej przez stronę wartości przedmiotu sporu. Jednak w terminie tygodniowym od doręczenia zarządzenia o zwrocie pisma strona może uiścić brakującą opłatę, wówczas pismo wywołuje skutek od daty pierwotnego wniesienia (art. 130 [2] § 1 i 2 k.p.c.).

Po uchyleniu art. 130 [2] § 3 k.p.c. z dniem 1 lipca 2009 r., w razie wniesienia przez profesjonalnego pełnomocnika nieopłaconego środka odwoławczego (zaskarżenia) podlegającego opłacie stałej lub stosunkowej obliczonej od wskazanej przez stronę wartości przedmiotu zaskarżenia, ma zastosowanie art. 130 § 1 k.p.c., z modyfikacją rygoru, którym w tym wypadku - po wyczerpaniu przewidzianej w nim procedury naprawczej - jest odrzucenie wniesionego środka (m.in. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 15 czerwca 2010 r. - zasada prawna - II UZP 4/10, OSNP 2011, nr 3-4, poz. 38, lub postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 stycznia 2010 r., IV CZ 107/09, OSNC-ZD 2010, nr C, poz. 90).

Obowiązek uiszczenia opłaty nie powstaje w chwili wniesienia pisma, jeżeli jednocześnie złożony został wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych. W poprzednim stanie prawnym, przed uchyleniem art. 130 [2] § 3 k.p.c., wniesione przez profesjonalnego pełnomocnika środki odwoławcze i środki zaskarżenia, podlegające opłacie w wysokości stałej lub stosunkowej obliczonej od wartości wskazanej przez stronę, od których nie została uiszczona opłata, podlegały odrzuceniu bez wzywania do ich opłacenia. Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, przepis ten nie mógł mieć zastosowania, gdy wraz pismem (środkiem zaskarżenia) został złożony wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych, wniosek taki bowiem odsuwa w czasie termin do wniesienia opłaty od złożonego pisma, nie jest to więc pismo podlegające opłacie w rozumieniu art. 130 [2] § 3 k.p.c., niezależnie od dalszych losów wniosku o zwolnienie (uchwała SN z dnia 26 lutego 1976 r., III CZP 11/76, i postanowienia SN z dnia 24 sierpnia 2005 r., II CZ 75/05, z dnia 13 października 2006 r., III CZP 75/06 oraz z dnia 28 listopada 2006 r., III CZP 98/06; por. także postanowienia SN z dnia 26 lipca 2006 r., IV CZ 57/06,  z dnia 4 października 2006 r., I CZ 81/06 oraz z dnia 12 października 2007 r., I PZ 20/07).

Pogląd ten dał podstawę do sformułowania tezy, że w razie oddalenia, odrzucenia lub zwrotu wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych strony reprezentowanej przez profesjonalnego pełnomocnika, w zakresie należnej opłaty w wysokości stałej lub stosunkowej przewodniczący powinien wezwać pełnomocnika do opłacenia środka odwoławczego lub środka zaskarżenia w terminie tygodniowym pod rygorem jego odrzucenia na podstawie art. 130 § 1 k.p.c. (postanowienia SN z dnia 7 listopada 2006 r., I CZ 69/06, z dnia 10 stycznia 2007 r., I CZ 126/03, z dnia 9 lutego 2007 r., I PZ 33/06, z dnia 12 października 2007 r., I PZ 20/07, oraz z dnia 28 listopada 2007 r., V CZ 104/07). Jej aktualność także po uchyleniu art. 1302 § 3 k.p.c. potwierdził SN w postanowieniu z dnia 20 lipca 2012 r., II CZ 61/12).

Uchwała SN z dnia 27 marca 2014 r., III CZP 133/13

Standard: 12437 (pełna treść orzeczenia)