Uchwała z dnia 1976-02-26 sygn. III CZP 11/76

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 11/76

Uchwała z dnia 26 lutego 1976 r.

Przewodniczący: sędzia W. Bryl. Sędziowie: J. Krajewski (sprawozdawca), W. Kuryłowicz.

Sąd Najwyższy, w sprawie z powództwa Jadwigi W. przeciwko Zofii i Feliksowi małżonkom R. o eksmisję z mieszkania, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Łodzi postanowieniem z dnia 11 grudnia 1975 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy zgłoszenie wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych od pisma, podlegającego opłacie w wysokości stałej, a wniesionej przez adwokata, wyłącza sposób załatwienia tegoż pisma określony w art. 17 ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych?"

udzielił następującej odpowiedzi:

Zgłoszenie wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych w sprawie, w której pismo wniesione przez adwokata podlega opłacie wpisu stałego, zobowiązuje sąd w razie odmownego załatwienia tego wniosku do wezwania o uiszczenie opłaty na zasadach ogólnych.

Uzasadnienie

Od wyroku uwzględniającego powództwo o opróżnienie lokalu mieszkalnego pełnomocnik pozwanego - adwokat złożył rewizję wraz z wnioskiem o zwolnienie skarżącego od kosztów sądowych.

Zażalenie na orzeczenie odmawiające zwolnienia od kosztów sądowych zostało oddalone na posiedzeniu niejawnym, przy czym wpis stały od rewizji pełnomocnik pozwanego wniósł bez wezwania w siódmym dniu od daty doręczenia mu postanowienia Sądu Wojewódzkiego.

Sąd Rejonowy odrzucił rewizję z powodu spóźnionego wniesienia wpisu od tego pisma procesowego, reprezentując pogląd, iż wpis stały powinien być uiszczony w dniu doręczenia odpisu prawomocnego postanowienia odmawiającego zwolnienia od kosztów sądowych.

W toku rozpoznawania zażalenia od zaskarżonego postanowienia Sąd Wojewódzki przedstawił Sądowi Najwyższemu w trybie art. 391 k.p.c. budzące wątpliwość zagadnienie prawne sprecyzowane w komparycji niniejszej uchwały.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Według § 17 pkt 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 13 czerwca 1967 r. w sprawie określenia wysokości wpisów w sprawach cywilnych (jedn. tekst: Dz. U. z 1973 r. Nr 21, poz. 127) od powództwa o opróżnienie lokalu mieszkalnego pobiera się wpis stały.

Jednocześnie art. 17 ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 24, poz. 110) wprowadza rygor polegający na tym, że w przypadku gdy rewizję podlegającą wpisowi stałemu wnosi adwokat bez uiszczenia należnych opłat, pismo to podlega odrzuceniu bez uprzedniego wzywania do ich uiszczenia.

W świetle przytoczonych przepisów nie może zatem ulegać wątpliwości, że gdyby adwokat złożył rewizję bez należnej opłaty i nie złożył wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych, rewizja powinna być odrzucona bez uprzedniego wzywania do uiszczenia wpisu.

Nie ulega również wątpliwości, że obowiązek równoczesnego z wniesieniem rewizji uiszczenia wpisu stałego nie ogranicza prawa żądania zwolnienia od kosztów sądowych, gdyż żaden przepis nie wprowadza takiego wyłączenia.

Dopuszczalność złożenia rewizji bez opłat mimo nakazu płynącego z art. 17 powołanej ustawy - jeżeli równocześnie złożono wniosek o zwolnienie od kosztów - nasuwa pytanie, w jakim terminie powinien być uiszczony wpis w razie negatywnego załatwienia wniosku.

Trafna jest sugestia Sądu Wojewódzkiego, iż przepisy regulujące zagadnienie kosztów sądowych nie rozwiązują tej kwestii w sposób bezpośredni, W związku z tym przy rozważaniach nad przedstawionym problemem trzeba mieć na uwadze ogólne założenia przepisów o kosztach sądowych, a ponadto treść i cel art. 17 powołanej ustawy.

Przepisy o kosztach sądowych spełniają tylko służebną rolę w stosunku do norm regulujących sam przebieg procesu. Z racji tego charakteru nie mogą wywierać ujemnego wpływu na prawidłowy wymiar sprawiedliwości. Przekonaniu o takim właśnie charakterze tych przepisów ustawodawca dał wyraz m.in. w instytucji zwolnienia od kosztów sądowych. Muszą one zatem być tak wykładane, aby przy zachowaniu ich funkcji zostały stworzone gwarancje zapewniające stronie możliwość wypełnienia obowiązku procesowego oraz aby nie powstały trudności, które praktycznie prowadziłyby do pozbawienia strony możności obrony swych praw.

W świetle przedstawionych założeń nie jest do przyjęcia reprezentowany przez Sąd Rejonowy pogląd, według którego opłata powinna być uiszczona w dniu doręczenia prawomocnego postanowienia odmawiającego zwolnienia od kosztów sądowych. Wykładnia taka prowadziłaby z reguły do odrzucenia rewizji, gdyż praktycznie adwokat nie byłby w stanie uiścić należnych opłat.

Jeżeli bowiem postanowienie - jak w rozpoznawanej sprawie - zapada na posiedzeniu niejawnym, wiadomość o treści rozstrzygnięcia otrzymuje on dopiero na podstawie otrzymanego orzeczenia. Ponieważ zaś pisma sądowe doręczane są adwokatom za pośrednictwem zespołu adwokackiego, adwokat, który np. w dniu doręczenia postanowienia prowadzi sprawę w miejscowości poza siedzibą zespołu, nie mógłby w tym terminie dokonać wpłaty. Wyłączona byłaby również możliwość skontaktowania się z mocodawcą, adwokat nie ma zaś obowiązku uiszczania opłat z własnych funduszów.

Ze względu na te konsekwencje przedstawiony pogląd nie jest do przyjęcia. Nie znajduje on również oparcia w przepisie art. 17 powołanej ustawy. Przy wykładni tego przepisu trzeba mieć na uwadze, poza werbalną jego treścią, przede wszystkim jego cel i charakter. Redakcja przepisu, a zwłaszcza użycie w nim zwrotu "pisma wnoszone", prowadzi do wniosku, iż rygor nim przewidziany odnosi się wyłącznie do sytuacji, gdy adwokat wnosi pismo podlegające opłacie stałej bez należnej opłaty. Ostrze tego unormowania zwrócone jest przeciwko osobom, które chciałyby wnosić pisma procesowe celowo nie opłacone dla uzyskania zwłoki w postępowaniu. Ponieważ adwokat powinien znać wysokość wpisu stałego, uzależnienie zastosowania sankcji w postaci zwrotu czy odrzucenia pisma od uprzedniego wezwania prowadziłoby do zbędnego absorbowania sądu i przedłużenia postępowania.

Omawiany przepis nie reguluje natomiast sytuacji, jaka się wytwarza wtedy, gdy z pismem podlegającym opłacie stałej adwokat łączy wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych. Wobec odrzucenia poglądu wysuniętego przez Sąd Rejonowy można by rozważać, czy adwokat nie powinien wnieść opłat bez wzywania przez sąd. Wtedy jednak wyłania się zagadnienie, w jakim terminie powinien to uczynić. Ponieważ ustawa w art. 17 nie zakreśla takiego terminu, należałoby zapełnić lukę w drodze analogii z art. 16. Aczkolwiek prawo procesowe nie wyłącza możliwości stosowania analogii, to jednak wchodzi ona w rachubę tylko wtedy, gdy ustawa pewnej kwestii nie reguluje w ogóle. Tymczasem ustawa o kosztach posługuje się określonym terminem, ale tylko w odniesieniu do sytuacji, gdy mowa o wezwaniu do opłat. Nie ma zatem podstaw do przyjęcia twierdzenia o luce w prawie.

W tej sytuacji należy przyjąć, że art. 17 ustawy o kosztach sądowych wprowadza wyjątek tylko w odniesieniu do sytuacji, gdy adwokat wnosi pismo podlegające opłacie stałej i nie składa wniosku o zwolnienie. Wyjątkowy charakter przepisu nie pozwala na przyjęcie wykładni rozszerzającej. Brak również podstaw do wysunięcia tezy, iż doręczenie prawomocnego postanowienia o zwolnieniu od kosztów zastępuje wezwanie.

W tych warunkach rozwiązanie przedstawionego zagadnienia może nastąpić wyłącznie na płaszczyźnie przepisów ogólnych, tzn. po uprawomocnieniu się postanowienia odmawiającego zwolnienia od kosztów sądowych adwokat musi być wezwany do uiszczenia opłat pod rygorem przewidzianym w art. 16 ustawy.

OSNC 1976 r., Nr 7-8, poz. 162