Oświadczenie - charakterystyka, znaczenie i charakter

Do wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych powinno być – w myśl art. 102 ust. 2 u.k.s.c. – dołączone oświadczenie obejmujące szczegółowe dane o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania osoby ubiegającej się o zwolnienie od kosztów.

Oświadczenie sporządza się według ustalonego wzoru. Jeżeli oświadczenie nie zostało złożone albo nie zawiera wszystkich wymaganych danych, stosuje się art. 130 k.p.c. Jednakże zgodnie z art. 102 ust. 4 u.k.s.c. wniosek o zwolnienie od kosztów strony reprezentowanej przez adwokata lub radcę prawnego złożony bez dołączenia oświadczenia, o którym mowa w ust. 2 przytoczonego przepisu, przewodniczący zwraca bez wzywania o uzupełnienie braków formalnych wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych.

Złożenie przez stronę określonego w przytoczonym wyżej przepisie oświadczenia jest – jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 16 listopada 2012 r., III CZ 81/12 – zarówno wymaganiem formalnym wniosku o zwolnienie od kosztów jak i konieczną przesłanką jego uwzględnienia. Jest też wskazanym przez ustawodawcę środkiem dowodowym, za pomocą którego strona ma wykazać zasadność wniosku o zwolnienie od kosztów.

Zgodnie z art. 102 u.k.s.c., musi to być oświadczenie złożone osobiście przez stronę ubiegającą się o zwolnienie od kosztów, a nie przez jej pełnomocnika procesowego w jej imieniu. Złożenie oświadczenia „według określonego wzorca” nie oznacza jednak konieczności sporządzenia pisma procesowego na urzędowym formularzu, dlatego do oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku i dochodach nie ma zastosowania art. 1301 k.p.c. Oświadczenie to powinno natomiast zawierać wszystkie dane wymagane według art. 102 ust. 2 oraz informacje określone w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 31 stycznia 2006 r. w sprawie określenia wzoru oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania osoby fizycznej ubiegającej się o zwolnienie od kosztów sądowych w postępowaniu cywilnym (Dz. U. Nr 27, poz. 200), jednak nie musi być złożone na urzędowym druku oświadczenia, którego wzór stanowi załącznik do tego rozporządzenia (por. postanowienie SN z dnia 25 stycznia 2007 r. I PZ 30/06).

Postanowienie SN z dnia 19 stycznia 2017 r., II CZ 141/16

Standard: 13159 (pełna treść orzeczenia)

Zgodnie z art. 102 ust. 1 u.k.s.c. zwolnienia od kosztów sądowych może się domagać osoba fizyczna, jeżeli złoży oświadczenie, z którego wynika, że nie jest w stanie ich ponieść bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Do wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych powinno być – w myśl art. 102 ust. 2 u.k.s.c. – dołączone oświadczenie obejmujące szczegółowe dane o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania osoby ubiegającej się o zwolnienie od kosztów.

Oświadczenie sporządza się według ustalonego wzoru. Jeżeli oświadczenie nie zostało złożone albo nie zawiera wszystkich wymaganych danych, stosuje się art. 130 k.p.c. Jednakże zgodnie z art. 102 ust. 4 u.k.s.c. wniosek o zwolnienie od kosztów strony reprezentowanej przez adwokata lub radcę prawnego złożony bez dołączenia oświadczenia, o którym mowa w ust. 2 przytoczonego przepisu, przewodniczący zwraca bez wzywania o uzupełnienie braków formalnych wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych.

Złożenie przez stronę określonego w przytoczonym wyżej przepisie oświadczenia jest – jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 16 listopada 2012 r., III CZ 81/12 – zarówno wymaganiem formalnym wniosku o zwolnienie od kosztów jak i konieczną przesłanką jego uwzględnienia. Jest też wskazanym przez ustawodawcę środkiem dowodowym, za pomocą którego strona ma wykazać zasadność wniosku o zwolnienie od kosztów.

Zgodnie z art. 102 u.k.s.c., musi to być oświadczenie złożone osobiście przez stronę ubiegającą się o zwolnienie od kosztów, a nie przez jej pełnomocnika procesowego w jej imieniu.

Złożenie oświadczenia „według określonego wzorca” nie oznacza jednak konieczności sporządzenia pisma procesowego na urzędowym formularzu, dlatego do oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku i dochodach nie ma zastosowania art. 130[1] k.p.c. Oświadczenie to powinno natomiast zawierać wszystkie dane wymagane według art. 102 ust. 2 oraz informacje określone w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 31 stycznia 2006 r. w sprawie określenia wzoru oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania osoby fizycznej ubiegającej się o zwolnienie od kosztów sądowych w postępowaniu cywilnym (Dz. U. Nr 27, poz. 200), jednak nie musi być złożone na urzędowym druku oświadczenia, którego wzór stanowi załącznik do tego rozporządzenia (por. postanowienie SN z dnia 25 stycznia 2007 r. I PZ 30/06).

Obowiązkiem pełnomocnika powoda w rozpoznawanej sprawie było dołączenie do zawartego w skardze kasacyjnej wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych oświadczenia złożonego osobiście przez powoda o jego stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania. Oświadczenia tego nie mogło zastąpić zamieszczone w uzasadnieniu zawartego w skardze kasacyjnej z dnia 7 lipca 2016 r. wniosku o zwolnienie powoda od kosztów sądowych, odwołanie się pełnomocnika procesowego do znajdujących się w aktach sprawy dokumentów, zwłaszcza oświadczenia powoda z kwietnia 2016 r. o jego stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania, złożonego w związku z wnioskiem o ustanowienie adwokata z urzędu, i stwierdzenie pełnomocnika, że zawarte w tym oświadczeniu dane są aktualne. Oświadczenie to dotyczyło bowiem sytuacji sprzed kilku miesięcy, a więc nie stanowiło dowodu, że powód również w chwili złożenia wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych, zawartego w skardze kasacyjnej, nie jest w stanie ich ponieść, stwierdzenie zaś pełnomocnika, że stan wynikający z oświadczenia powoda z kwietnia 2016 r. jest aktualny nie mogło być uznane za wystarczające i miarodajne ze względu na przyjęte przez ustawodawcę wymaganie osobistego złożenia przez ubiegającego się o zwolnienie od kosztów sądowych stosownego oświadczenia (por. postanowienia SN z dnia 6 października 2006 r., V CZ 65/06 i z dnia 16 listopada 2012 r., III CZ 81/12).

Postanowienie SN z dnia 19 stycznia 2017 r., II CZ 141/16

Standard: 11135 (pełna treść orzeczenia)