Przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania albo zadośćuczynienia za szkodę na osobie (art. 33 pkt 6 k.r.o)

Jeżeli kwota odszkodowania za uszkodzenie ciała w wyniku wypadku przy pracy (art. 33 pkt 7 k.r.o.) została wypłacona w trakcie trwania wspólności ustawowej, to przedmioty nabyte z wypłaconych z tego tytułu kwot należą do majątku wspólnego, zgodnie z ogólną zasadą wyrażoną w art. 32 § 1 k.r.o.

Nie ulega wątpliwości, że wypłacona wnioskodawcy z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała w wyniku wypadku przy pracy kwota stanowi jego majątek odrębny i to niezależnie od tego, czy wypłata nastąpiła przed powstaniem wspólności ustawowej, czy też w jej trakcie (art. 33 pkt 7 k.r.o.). Dla uznania natomiast, czy przedmioty nabyte z wypłaconych z tego tytułu kwot należą do majątku wspólnego, istotne znaczenie ma to, kiedy wypłata odszkodowania nastąpiła. W sytuacji, w której miało to miejsce w czasie trwania wspólności małżeńskiej, nabyte za te środki przedmioty majątkowe wchodzą do majątku wspólnego, zgodnie z ogólną zasadą wyrażoną w art. 32 § 1 k.r.o. Nie dochodzi w takim wypadku do surogacji, o jakiej mowa w art. 33 pkt 3 k.r.o., bowiem surogacja dotyczy tylko wypadków określonych w pkt 1 i 2 tego przepisu, które w sprawie zastosowania nie mają. Inna sytuacja miałaby miejsce, gdyby kwota odszkodowania wypłacona została skarżącemu przed powstaniem wspólności małżeńskiej, co jednak w okolicznościach sprawy nie nastąpiło.

Z dokonanych w sprawie ustaleń wynika, że na zakup działki i budowę domu przeznaczono środki pieniężne pochodzące z odszkodowania, a więc stanowiące majątek odrębny, ale także pochodzące z odsetek od tego odszkodowania, wchodzących do majątku wspólnego, oraz z pożyczki udzielonej uczestniczce postępowania. W takiej sytuacji nabyty przez małżonków przedmiot majątkowy wchodzi w skład majątku wspólnego, jeżeli małżonkowie inaczej nie postanowili, jednak małżonkowi, z którego majątku odrębnego przeznaczono środki finansowe na ten cel, przysługuje roszczenie o zwrot nakładów z majątku odrębnego na majątek wspólny (por. orzeczenie SN z dnia 3 lutego 2000 r., I CKN 373/98).

Postanowienie SN z dnia 2 lutego 2005 r., IV CK 454/04

Standard: 12111

Kwota jednorazowego odszkodowania w wysokości dwunastomiesięcznego uposażenia, otrzymana w czasie trwania małżeńskiej wspólności ustawowej przez funkcjonariusza Milicji Obywatelskiej, który w związku ze służbą stał się niezdolny do wykonywania jakiegokolwiek zatrudnienia (art. 36 ust. 1 ustawy z dnia 31 stycznia 1959 r. o stosunku służbowym funkcjonariuszów Milicji Obywatelskiej - Dz. U. Nr 12, poz. 69), stanowi - stosownie do dyspozycji art. 33 punkt 7 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego - jego majątek odrębny.

Majątek odrębny małżonka stanowią między innymi przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, z wyłączeniem jednak przysługującej poszkodowanemu małżonkowi renty. Założeniem tego przepisu jest wyłączenie z majątku objętego wspólnością ustawową tych wszystkich świadczeń, które poszkodowany małżonek otrzymał jako wyrównanie kosztów poniesionych w związku z doznanym uszkodzeniem ciała albo rozstrojem zdrowia, np. kosztów leczenia, przygotowania do innego zawodu itp. Świadczenia te bowiem wiążą się tak ściśle z osobą poszkodowanego małżonka, że ich charakter przeciwstawia się zaliczeniu do majątku wspólnego, którego przeznaczeniem jest zaspokajanie potrzeb obojga małżonków oraz realizowanie zadań stojących przed rodziną przez nich założoną. Na równi z tego rodzaju świadczeniami potraktowane zostało przysługujące poszkodowanemu małżonkowi zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, skoro przeznaczeniem takiego zadośćuczynienia jest zrekompensowanie szkody niemajątkowej w postaci osobistej krzywdy tego małżonka. Inaczej ma się rzecz z rentą, mimo tego bowiem, że przyznanie jej poszkodowanemu małżonkowi wiąże się z doznanym przez niego osobiście uszkodzeniem ciała lub rozstrojem zdrowia, to jednak celem renty jest naprawienie uszczerbku w środkach utrzymania rodziny, spowodowanego utratą przez poszkodowanego małżonka w całości lub w części zdolności do pracy zarobkowej.

Unormowania zamieszczone w przytoczonym art. 33 pkt 7 k.r.o. odnoszą się niewątpliwie do świadczeń, które małżonek uzyskał w związku z uszkodzeniem ciała lub doznanym rozstrojem zdrowia na podstawie przepisów kodeksu cywilnego o czynach niedozwolonych. Błędem natomiast byłoby ograniczenie zasięgu działania art. 33 pkt 7 k.r.o tylko do sytuacji, w których naprawienie szkody na osobie poszkodowanego małżonka nastąpiło według przepisów kodeksu cywilnego. Należy bowiem mieć na uwadze, że poza przepisami kodeksu cywilnego o czynach niedozwolonych obowiązują także inne przepisy przewidujące określane w nich świadczenia dla osób, które doznały uszczerbku na zdrowiu. W szczególności stosowanie przepisów kodeksu cywilnego zostało wyłączone w stosunku do pracowników, którzy doznali uszczerbku na zdrowiu wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, w zakresie unormowanym pierwotnie w ustawie z dnia 23 stycznia 1968 r. o świadczeniach pieniężnych przysługujących w razie wypadków przy pracy (Dz. U. Nr 3, poz. 8 oraz z 1972 r. Nr 27, poz. 191) i w przepisach wykonawczych do tej ustawy, a od dnia 1 stycznia 1976 r. w ustawie z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. Nr 20, poz. 105). O tym więc, które ze świadczeń uzyskanych przez poszkodowanego małżonka na podstawie ostatnio wymienionych przepisów stanowią jego majątek odrębny, decydują kryteria przewidziane w art. 33 pkt 7 k.r.o. tak samo, jak to ma miejsce w stosunku do świadczeń uzyskanych przez takiego małżonka na podstawie przepisów o czynach niedozwolonych. Przytoczone przepisy dotyczące świadczeń związanych z doznanym przez pracownika uszczerbkiem zdrowia zostały przytoczone przykładowo, nie wyczerpują one bowiem istniejących unormowań szczególnych, do których mogą się odnosić kryteria przewidziane w art. 33 pkt 7 k.r.o Posłużenie się przepisami o świadczeniach przysługujących pracownikom, którzy doznali uszczerbku na zdrowiu wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, zmierza do wykazania, że dla oceny, które z przedmiotów uzyskanych przez małżonka tytułem odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia należą - w myśl art. 33 pkt 7 k.r.o. - do jego majątku odrębnego, nie ma znaczenia ani podstawa prawna odszkodowania, ani tryb jego przyznania. Decydujące natomiast znaczenie należy przypisać charakterowi prawnemu uzyskanego przez poszkodowanego małżonka świadczenia i celowi, który ma ono spełnić. Zarówno zaś charakter, jak i cel świadczenia podlegają ocenie według kryteriów przewidzianych w art. 33 pkt 7 k.r.o.

Uchwała SN z dnia 20 listopada 1975 r., III CZP 75/75

Standard: 30951 (pełna treść orzeczenia)