Nieruchomość rolna (gospodarstwo rolne) w ustroju małżeńskiej wspólności majątkowej

Przedmioty majątkowe wchodzące w skład majątku wspólnego – katalog (dorobek – art. 31 k.r.o.) Gospodarstwo rolne (art. 55[3] k.c.)

Wyświetl tylko: SNSR

Gospodarstwo rolne przekazane na podstawie ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin następcy pozostającemu w ustroju ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków.

Umowa przekazania gospodarstwa rolnego zawarta na podstawie ustawy z 1982 r. przez jednego z małżonków stanowi z mocy prawa źródło przysporzenia do majątku obojga małżonków pozostających w ustroju wspólności majątkowej ustawowej. Umowa darowizny i umowa przekazania gospodarstwa rolnego następcy to umowy nazwane, mające pewne cechy wspólne, ale różniące się od siebie w istotny sposób. Konstrukcja umowy o przekazanie gospodarstwa rolnego następcy ewoluowała wraz z kolejnymi aktami prawnymi regulującymi system emerytalny rolników w kierunku stopniowego rozszerzenia swobody rolnika – zbywcy w kształtowaniu warunków umowy z nabywcą, ale treść wzajemnych praw i obowiązków, jakie mogły dla siebie przewidzieć strony tej umowy, decydowały o jej jeszcze wyraźniejszym zbliżeniu do umowy dożywocia. Sąd Najwyższy wskazał na wyodrębnioną ustawowo swoistość umowy przekazania gospodarstwa rolnego następcy, odmienną od umowy darowizny. Przyczyną jej zawarcia jest dążenie do uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego, a następstwem jest wzajemna zależność umowy i decyzji w przedmiocie tych świadczeń ubezpieczeniowych, polegająca na tym, że utrata mocy jednej z tych czynności pociąga za sobą utratę mocy także drugiej. Dochodzi do powiązania tymi czynnościami rolnika, następcy i państwa jako przyznającego świadczenia, co przemawia za tym, że umowa nie mieści się w katalogu umów uregulowanych w kodeksie cywilnym. Wspólna cecha umowy przeniesienia i umowy darowizny dotyczy wyłącznie nieodpłatności świadczenia, istotne natomiast znaczenie dla swoistości umowy przeniesienia ma to, że przekazujący zapewnia sobie świadczenia emerytalne lub rentowe ze środków państwowych, korzystanie z działki, lokalu mieszkalnego i pomieszczeń gospodarczych, a gospodarstwo przejmuje osoba zdolna do osiągania lepszych efektów gospodarowania, przez co umowa spełnia cel gospodarczy i społeczny (zob. uchwałę 7 sędziów SN z 25 listopada 2005 r., III CZP 59/05; uchwały SN: z 16 lipca 1980 r., III CZP 44/80; z 21 czerwca 2012 r., III CZP 29/12; z 28 listopada 2012 r., III CZP 68/12; postanowienia SN: z 4 października 2001 r., I CKN 402/00; z 22 lutego 2007 r., III CSK 344/06; z 6 września 2013 r., V CSK 417/12).

Uchwała SN z dnia 21 czerwca 2023 r., III CZP 106/22

Standard: 71259 (pełna treść orzeczenia)

Gospodarstwo rolne przekazane na podstawie ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin (tekst jedn. Dz.U. z 1989 r., Nr 24, poz. 133 ze zm.) następcy pozostającemu w ustroju wspólności majątkowej wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków (por. uchwała SN z dnia 28 listopada 2012 r., III CZP 68/12, postanowienia SN z dnia 6 września 2013 r., V CSK 417/12, z dnia 16 grudnia 2015 r., IV CSK 426/15, z dnia 14 czerwca 2016, I CSK 625/15, z dnia 7 lipca 2017 r., IV CSK 13/17, z dnia 28 listopada 2017 r., I CSK 456/17 i z dnia 16 marca 2018 r., IV CSK 103/17; z dnia 22 lutego 2007 r., III CSK 344/06).

Postanowienie SN z dnia 31 sierpnia 2018 r., II CSK 194/18

Standard: 22533 (pełna treść orzeczenia)

Według jednego stanowiska, umowa o przekazanie gospodarstwa rolnego jest unormowaną poza kodeksem cywilnym umową nazwaną o swoistym charakterze, ściśle określoną co do przedmiotu, podmiotów i formy, której celem nie jest obdarowanie następcy, lecz uzyskanie świadczenia od państwa. Ten charakter nie pozwala na stosowanie do niej, także w drodze analogii, w zakresie w jakim kolidowałoby to z istotą i celami przekazania gospodarstwa rolnego następcy, przepisów kodeksu cywilnego oraz kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, dotyczących darowizny. Przekazane na jej podstawie gospodarstwo rolne nie jest więc objęte wyłączeniem przewidzianym w art. 33 pkt 2 k.r.o. i wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków pozostających w ustroju wspólności majątkowej, zgodnie z zawartą w art. 31 § 1 k.r.o. regułą nabywania praw do tego majątku.

Zgodnie z drugim poglądem, chodzi o umowę darowizny w rozumieniu art. 888 i nast. k.c., a uzyskanie świadczeń przez przekazującego pozostaje bez wpływu na jej charakter, gdyż nie następuje kosztem darczyńcy, lecz osoby trzeciej (państwa). Gospodarstwo rolne przekazane następcy, jako przedmiot wymieniony w art. 33 pkt 2 k.r.o., z mocy samego prawa wchodzi więc do jego majątku odrębnego.

W judykaturze Sądu Najwyższego przeważa pierwszy pogląd (zob. orzecznictwo Sądu Najwyższego przywołane przez ten Sąd w uzasadnieniu w uchwały z dnia 28 listopada 2012 r., III CZP 68/12). Za taki też poglądem opowiada się też Sąd rozpoznający sprawę niniejszą.

W ocenie Sądu umowa o przekazaniu gospodarstwa rolnego jest umową cywilnoprawną o specyficznym charakterze, odmienną od umowy darowizny w rozumieniu art. 888 k.c. i nast. Celem powyższej umowy nie jest bowiem nieodpłatne obdarowanie następcy poprzez przekazanie gospodarstwa rolnego, lecz uzyskanie świadczenia z ubezpieczenia społecznego. Stanowi ona integralny składnik systemu emerytalnego i rentowego rolników, a zarazem jej ważność jest ściśle związana z ważnością decyzji w przedmiocie świadczeń przyznawanych z ubezpieczenia społecznego. Dokonany na podstawie art. 50 ust. 1 tejże ustawy wybór co do przekazania gospodarstwa rolnego jedynie następcy lub obojgu małżonkom do majątku wspólnego nie przesądzał przy tym o przynależności gospodarstwa do jednego z tych majątków, bowiem zamieszczony tam przepis nie był przepisem szczególnym do art. 33 k.r.o. i nie miał wpływu na zamknięty katalog składników stanowiących majątku osobistego. Podkreślić przy tym należy, iż powyższy katalog ma charakter wyjątkowy i nie powinien być interpretowany rozszerzająco.

Tym samym Sąd podzielił stanowisko wyrażone przez Sąd Najwyższy w powołanej wyżej uchwale z dnia 28 listopada 2012 r., III CZP 68/12, wedle której Gospodarstwo rolne przekazane na podstawie ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin (jedn. tekst: Dz.U. z 1989 r. Nr 24, poz. 133 ze zm.) następcy pozostającemu w ustroju wspólności majątkowej wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków .

Za całkowicie nietrafny uznał przy tym Sąd podnoszony przez uczestnika postępowania argument, iż za uznaniem tychże nieruchomości za jego majątek osobisty przemawia przymiot wiarygodności ksiąg wieczystych. Powoływana przez niego rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych, o której mowa w art. 5 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (tekst jednolity: Dz.U. z 2013 r., poz. 707 z późn. zm.), ma bowiem za zadanie ochronę osoby trzeciej, która przez czynność prawną z osobą uprawnioną według treści księgi nabyła własność lub inne prawo rzeczowe, nie stanowi zaś podstawy statuującej prawo własności przez osobę wskazaną w księdze.

Postanowienie SR w Sokółce z dnia 24 października 2014 r., I Ns 739/14

Standard: 5737 (pełna treść orzeczenia)

Uchwała SN z dnia 28 listopada 2012 r., III CZP 68/12

Standard: 69552 (pełna treść orzeczenia)

Udział we współwłasności gospodarstwa rolnego, przeniesiony na następcę rolnika, pozostającego w związku małżeńskim i ustroju wspólności majątkowej, umową przekazania gospodarstwa rolnego zawartą między nim a przekazującym na podstawie ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin (jedn. tekst: Dz.U. z 1998 r. Nr 24, poz. 133 ze zm.), stanowi jego majątek odrębny (osobisty).

Wyrok SN z dnia 2 grudnia 2011 r., III CSK 63/11

Standard: 69880 (pełna treść orzeczenia)

Gospodarstwo rolne, którego własność przeszła na następcę rolnika, pozostającego w związku małżeńskim i ustroju wspólności majątkowej, w wyniku zawarcia umowy przekazania gospodarstwa rolnego między nim a przekazującym, weszło do majątku odrębnego.

Zgodnie z orzecznictwem Sąd Najwyższego umowa o przekazaniu gospodarstwa rolnego następcy jest swoistym rodzajem umowy przeniesienia własności, do której nie stosuje się, także w drodze analogii, przepisów dotyczących darowizny, zawartych zarówno w Kodeksie cywilnym, jak i Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym (por. uchwały SN: z dnia 16 lipca 1980 r., III CZP 44/80, z dnia 19 lutego 1991 r., III CZP 4/91, z dnia 14 października 1992 r., III CZP 125/92, z dnia 25 marca 1992 r., III CZP 19/92 oraz z dnia 8 września 1993 r., III CZP 121/93, i z dnia 25 listopada 2005 r., III CZP 59/05).

Powyższy pogląd w nowszym orzecznictwie Sądu Najwyższego został uznany za nieaktualny na gruncie ustawy z 1982 r. (por. wyroki SN: z dnia 18 kwietnia 2008 r., II CSK 647/07, z dnia 30 stycznia 2009 r., II CSK 450/08 i z dnia 24 listopada 2010 r., II CSK 274/10).

Przeciwko jego podtrzymaniu przemawiają zawarte w ustawie z 1982 r. uregulowania dotyczące przekazania gospodarstwa rolnego następcy oraz, w brzmieniu z okresu obowiązywania tej ustawy, przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego dotyczące wspólności ustawowej, tj. sprzed nowelizacji dokonanej ustawą z dnia 17 czerwca 2004 r. (Dz. U Nr 162, poz. 1691).

Wyrok SN z dnia 2 grudnia 2011 r., III CSK 63/11

Standard: 69884 (pełna treść orzeczenia)

Jak ustalono w orzecznictwie sądowym (por. m.in. postanowienia SN: z dnia 21 marca 2003 r., II CKN 1265/00, z dnia 27 sierpnia 1979 r., III CRN 137/79 i z dnia 17 grudnia 1971 r., III CRN 312/71), dla ustalenia w postępowaniu działowym czy nieruchomość będąca przedmiotem działu wchodzi w skład gospodarstwa rolnego, decydujące znaczenie ma charakter tej nieruchomości według jej stanu z daty działu, oceniany w myśl przepisów obowiązujących w tej dacie.

Postanowienie SN z dnia 16 listopada 2011 r., V CSK 478/10

Standard: 12094 (pełna treść orzeczenia)

Gospodarstwo rolne, którego własność przeszła na następcę rolnika, pozostającego w związku małżeńskim i ustroju wspólności ustawowej, w wyniku zawarcia umowy przekazania gospodarstwa rolnego pomiędzy nim a przekazującym, weszło do majątku odrębnego następcy.

Wyrok SN z dnia 24 listopada 2010 r., II CSK 274/10

Standard: 70938 (pełna treść orzeczenia)

Za utrwalony w orzecznictwie można przy tym uznać pogląd, że nieruchomość rolna nabyta - na zasadach określonych w ustawie z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych (Dz.U. Nr 27, poz. 250 ze zm.) - w czasie trwania związku małżeńskiego, w którym stosunki majątkowe między małżonkami podlegały ustrojowi wspólności ustawowej, wchodziła do majątku wspólnego (zob. uchwała SN z dnia 24 stycznia 1991 r., III CZP 61/90 oraz postanowienia SN z dnia 16 października 1997 r., I CKU 130/97 i z dnia 21 kwietnia 2004 r., III CK 475/02).

Akt własności ziemi miał charakter deklaratywny.

W postanowieniu z dnia 21 maja 1999 r., III CKN 244/98, Sąd Najwyższy wyjaśnił, że sąd samodzielnie rozstrzyga spór o to, czy nieruchomość objęta aktem własności ziemi weszła do wspólnego majątku dorobkowego rolnika i jego małżonka, czy też należy do majątku osobistego rolnika, wiążąca bowiem moc prawna aktu administracyjnego sprowadza się do tej sfery stosunków, do której uregulowania organ administracyjny jest ustawowo powołany.

Uchwała SN z dnia 19 sierpnia 2009 r., III CZP 53/09

Standard: 12018 (pełna treść orzeczenia)

Skoro darczyńca, a także przekazujący gospodarstwo rolne może wyrazić wolę, aby gospodarstwo rolne weszło do majątku wspólnego małżonków pozostających w ustroju wspólności ustawowej i wyłączyć moc wiążącą uregulowania zawartego w art. 33 pkt 2 k.r.o., to tym bardziej może wyrazić wolę respektowania wskazanego przepisu.

Postanowienie SN z dnia 30 stycznia 2009 r., II CSK 450/08

Standard: 69883 (pełna treść orzeczenia)

Gospodarstwo rolne, przekazane na podstawie ustawy z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz o innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin (Dz.U. Nr 32, poz. 140) następcy pozostającemu w ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej, należy do majątku wspólnego.

Przynależność nabytych przedmiotów do majątku osobistego małżonka sprowadza się zatem do wyczerpująco wymienionych wyjątków. Konsekwentnie, nabyte w wyniku przekazania gospodarstwo rolne podlegałoby zaliczeniu do majątku osobistego, gdyby skutek omawianej umowy przekazania mieścił się w katalogu zdarzeń, o których mowa w art. 33 k.r.o.

Przynależność nabytego gospodarstwa rolnego, do majątku wspólnego lub do majątku osobistego ustala się według obecnie obowiązujących kryteriów. Ustawa z dnia 17 czerwca 2004 r. nowelizująca z dniem 20 stycznia 2005 r. przepisy działu III tytułu I kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, w ust. 2 art. 5 statuuje zasadę, że jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy stosunki majątkowe małżonków podlegały wspólności ustawowej, składniki majątków istniejące w tym dniu zalicza się do majątku wspólnego albo majątków osobistych, stosownie do przepisów ustawy. Wymieniony przepis, wzorem art. VIII p.w.k.r.o., wyraźnie zatem odsyła do zmienionych przepisów regulujących ustrój majątkowy małżonków, co w rozważanym przypadku oznacza odesłanie do art. 31 i 33 k.r.o w ich obecnym brzmieniu (por. uz. uchwał SN z dnia 10 stycznia 1968 r., III CZP 102/67 oraz z dnia 2 stycznia 1975 r., III CZP 82/74).

Uchwała SN z dnia 25 listopada 2005 r., III CZP 59/05

Standard: 54613 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy

W uchwale z dnia 14 kwietnia 1994 r., III CZP 45/94 Sąd Najwyższy stwierdził, że akt własności ziemi stwierdzający nabycie przez jednego z małżonków własności nieruchomości rolnej - na podstawie art. 1 ustawy z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych (Dz. U. Nr 27, poz. 250 ze zm.) - wraz z aktem małżeństwa stanowią podstawę wpisu w księdze wieczystej drugiego z nich, jeżeli w dniu 4 listopada 1971 r. pozostawali oni w ustawowej wspólności małżeńskiej.

Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym kasację nie wyklucza możliwości odstąpienia od tej reguły w wyjątkowych wypadkach, kiedy względy aksjologiczne nie pozwoliłyby pogodzić rygoryzmu ustalania dorobku z faktycznymi okolicznościami. Jednakże podnoszony w kasacji argument zaufania do prawa nakazuje wykorzystywać istniejące unormowania w celu wyrównywania dysproporcji między wkładem w powstanie majątku a korzyścią wynikającą z instytucji majątku wspólnego (art. 43 k.r.o.). Wartość jaka stanowi pewność i zaufanie do prawa wymaga w zasadzie (art. 43 § 2 zdanie drugie), aby z żądaniem takim występowali małżonkowie, a nie ich następcy w odległym czasie.

Wyrok SN z dnia 29 czerwca 2004 r., II CK 397/03

Standard: 12019

W postanowieniu z dnia 17 grudnia 1971 r., III CRN 312/71 Sąd Najwyższy stwierdził, że dla ustalenia w postępowaniu działowym czy nieruchomość będąca przedmiotem działu wchodzi w skład spadkowego gospodarstwa rolnego, decydujące znaczenie ma charakter tej nieruchomości według jej stanu z daty działu, oceniany w myśl przepisów obowiązujących w tej dacie.

Odmienny pogląd prowadziłby bardzo często - jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 27 sierpnia 1979 r., III CRN 137/79 - do rozstrzygnięć nierealnych, gdyż u ich podłoża leżałyby okoliczności dawno nieaktualne, albowiem między powstaniem stanu wspólności a podziałem występuje niejednokrotnie duża różnica czasu.

Postanowienie SN z dnia 21 marca 2003 r., II CKN 1265/00

Standard: 12095

Gospodarstwo rolne przekazane na podstawie ustawy z 27.10.1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeń dla rolników i ich rodzin (Dz.U. Nr 32, poz. 140 ze zm.) następcy pozostającemu w ustroju wspólności majątkowej stanowi dorobek małżonków.

Postanowienie SN z dnia 4 października 2001 r., I CKN 402/00

Standard: 12063 (pełna treść orzeczenia)

Sąd samodzielnie rozstrzyga spór o to, czy nieruchomość objęta aktem własności ziemi weszła do wspólnego majątku dorobkowego rolnika i jego małżonka, czy też należy do majątku osobistego rolnika. Wiążąca moc prawna aktu administracyjnego sprowadza się do tej sfery stosunków, do której uregulowania organ administracyjny jest ustawowo powołany.

Postanowienie SN z dnia 21 maja 1999 r., III CKN 244/98

Standard: 55529 (pełna treść orzeczenia)

Akt własności ziemi stwierdzający nabycie przez jednego z małżonków własności nieruchomości rolnej - na podstawie art. 1 ustawy z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodastw rolnych (Dz.U. Nr 27, poz. 250) - wraz z aktem małżeństwa stanowią podstawę wpisu w księdze wieczystej drugiego z nich, jeżeli w dniu 4 listopada 1971 r. pozostawali oni w ustawowej wspólności małżeńskiej.

Uchwała SN z dnia 14 kwietnia 1994 r., III CZP 45/94

Standard: 55099 (pełna treść orzeczenia)

Rozwiązanie umowy o przekazaniu gospodarstwa rolnego, zawartej na podstawie przepisów ustawy z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin (Dz.U. Nr 32, poz. 140), jest możliwe w stosunku do jednego tylko z małżonków będących nabywcami.

Uchwała SN z dnia 14 października 1992 r., III CZP 125/92

Standard: 68062 (pełna treść orzeczenia)

Zgodnie z podstawową przesłanką nabycia własności nieruchomości na podstawie art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych (Dz. U. Nr 27, poz. 250) konieczne jest, aby objęcie nieruchomości w samoistne posiadanie nastąpiło na podstawie zawartej, bez prawem przewidzianej formy, umowy o przeniesienie własności lub umowy o dział spadku. Ustawa nie wymaga, aby czynność ta była dokonana bezpośrednio przez osobę, w której posiadaniu gospodarstwo znajdowało się w dniu 4 listopada 1971 r. Uwzględnia się także czynności poprzednika posiadacza (współposiadacza).

Zofia S. nie była w dniu 4 listopada 1971 r. samoistnym posiadaczem nieruchomości, lecz współposiadaczem - z mężem Franciszkiem S. (art. 346 k.c.). Wprawdzie nie było to współposiadanie rzeczy objętej wspólnością ustawową, jednakże stanowiło współposiadanie bezudziałowe, a więc o nie dającym się ustalić zakresie współposiadania. Nie można przyjąć, aby współmałżonek mógł być uważany za osobę korzystającą z gospodarstwa tylko w sposób prekaryjny. Przeczy temu charakter stosunków osobistych, rodzinnych i gospodarczych łączących małżonków. Zatem Zofia S. nie mogła stać się podmiotem uwłaszczenia całej nieruchomości, a jedynie jakiejś jej części, niemożliwej zresztą do określenia ze względu na współposiadanie łączne. Ten swoisty charakter posiadania przemawia za stosowaniem w takich wypadkach liberalnej wykładni art. 1 ust. 1 powołanej ustawy i dlatego należy dojść do wniosku, że objęcie nieruchomości w posiadanie przez jednego z małżonków przed zawarciem małżeństwa, na podstawie nieformalnej umowy przeniesienia własności lub umowy o dział spadku, wywołuje skutki także wobec drugiego z małżonków, który współposiadał z nim tę nieruchomość w dniu 4 listopada 1971 r. W konsekwencji przyjąć trzeba, że w sytuacji, gdy stroną nieformalnej umowy o dział spadku był jeden z małżonków przed zawarciem małżeństwa, a w dniu 4 listopada 1971 r. współposiadaczami tej nieruchomości byli oboje małżonkowie, przy trwającej wspólności ustawowej, zachodzą przesłanki z art. 1 ust. 1 powołanej ustawy uwłaszczeniowej do nabycia własności nieruchomości przez oboje małżonków na prawach wspólności ustawowej.

Na rzecz przyjętego rozwiązania poza argumentami wyżej przytoczonymi przemawia i to, że nabycie własności nieruchomości na podstawie art. 1 ust. 1 ustawy ma charakter pierwotny. Zatem pogląd o ocenie skutków tego nabycia według stanu istniejącego w dniu wejścia w życie ustawy mógłby być utrzymany tylko przy założeniu retroakcji ustawy. Takie założenie nie znajduje jednak uzasadnienia w treści omawianych przepisów.

Konsekwencją tezy o pierwotnym charakterze nabycia własności w trybie art. 1 ust. 1 powołanej ustawy musi być wniosek, że o zaliczeniu nabytej nieruchomości do majątku wspólnego lub odrębnego małżonków decyduje stan istniejący w dniu wejścia w życie ustawy. Zatem podnoszona w uzasadnieniu zagadnienia okoliczność, że Franciszek S. nie spełnia przesłanek z art. 1 ust. 1 ustawy, nie miałaby znaczenia dla ustalenia w drodze odpowiedniego orzeczenia, że nabyta przez Zofię S. (już tylko część nieruchomości) wchodzi z mocy art. 32 § 1 k.r.o. w skład majątku wspólnego obojga małżonków.

Uchwała SN z dnia 24 stycznia 1991 r., III CZP 61/90

Standard: 12020 (pełna treść orzeczenia)

Nieruchomość rolna nabyta na podstawie art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych (Dz. U. Nr 27, poz. 250 ze zm.) przez jedno z małżonków wchodzi w skład majątku wspólnego obojga małżonków, jeżeli w dacie wejścia w życie tej ustawy stosunki majątkowe pomiędzy małżonkami podlegały ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej.

Uchwała SN z dnia 16 listopada 1987 r., III CZP 64/87

Standard: 32670 (pełna treść orzeczenia)

Niewymienienie obojga małżonków, pozostających we wspólności ustawowej, w decyzji ustalającej kandydata na nabywcę państwowej nieruchomości rolnej, nie pozbawia nabytej nieruchomości charakteru wspólności majątkowej.

Wyrok SN z dnia 13 stycznia 1984 r., III ARN 21/83

Standard: 12021

Dla ustalenia w postępowaniu działowym, czy nieruchomość będąca przedmiotem działu wchodzi w skład spadkowego gospodarstwa rolnego, decydujące znaczenie ma charakter tej nieruchomości według jej stanu z daty działu, oceniany w myśl przepisów obowiązujących w tej dacie.

Postanowienie SN z dnia 17 grudnia 1971 r., III CRN 312/71

Standard: 12096

Na podstawie art. XVIII przep. wprow. k.r. z 1950 r. przepisy kodeksu rodzinnego z 1950 r. stosowały się do istniejącego jeszcze majątku dorobkowego małżonków bez względu na czas jego nabycia w wypadku, gdy w chwili wejścia w życie tego kodeksu stosunki majątkowe małżonków podlegały ustrojowi ustawowemu przewidzianemu w prawie małżeńskim z 1946 r. W związku z treścią tego przepisu Sąd Najwyższy w uchwale całej Izby Cywilnej z dnia 27 czerwca 1955 r. 1 CO 25/55 wyjaśnił, że z mocy art. XVIII przep. wprow. kod. rodz. przepisy kodeksu rodzinnego o wspólności ustawowej stosuje się do istniejącego w chwili wejścia w życie tego kodeksu majątku dorobkowego powstałego kiedykolwiek po zawarciu małżeństwa.

Tak więc w świetle cytowanego przepisu i cytowanej uchwały gospodarstwo rolne nabyte w czasie trwania małżeństwa przez jednego z małżonków było od chwili wejścia w życie kodeksu rodzinnego wspólnym majątkiem obojga małżonków, jeżeli odpowiadało ono wymaganiom art. 21 tego kodeksu, mimo że w chwili nabycia nie obowiązywała małżonków wspólność majątkowa.

Uchwała SN z dnia 10 stycznia 1968 r., III CZP 102/67

Standard: 68793 (pełna treść orzeczenia)

Nieruchomość rolna, która wchodziła w skład majątku wspólnego istniejącego po ustaniu wspólności ustawowej między małżonkami, lecz która na wniosek jednego z małżonków (byłych małżonków) została - na podstawie art. 7 ustawy z dnia 28 czerwca 1962 r. o przejmowaniu niektórych nieruchomości rolnych w zagospodarowanie lub na własność Państwa oraz o zaopatrzeniu emerytalnym właścicieli tych nieruchomości i ich rodzin (Dz. U. Nr 38, poz. 166) - bez żadnego ekwiwalentu przejęta na własność Państwa, nie podlega, jako nie wchodząca już w skład majątku wspólnego, podziałowi. Jeżeli jednak przez postawienie wymienionego wniosku małżonek (b. małżonek) wyrządził drugiemu małżonkowi (b. małżonkowi) ze swej winy szkodę, poszkodowany może żądać na zasadzie ogólnej odszkodowania. Jeżeli toczy się postępowanie o podział majątku wspólnego, roszczenia tego poszkodowany może dochodzić tylko w tym postępowaniu (art. 618 w związku z art. 567 § 3 i 688 k.p.c.).

Uchwała SN z dnia 27 października 1967 r., III CZP 73/67

Standard: 29712 (pełna treść orzeczenia)

Zgodnie z ustaloną judykaturą (m.in. orzeczenie SN z dnia 12 czerwca 1956 r., I CR 718/55; uchwały SN: z dnia 10 października 1956 r., III CO 26/56 i z dnia 30 listopada 1963 r., II CO 12/62) nieruchomość nadana jednemu z małżonków w trybie przepisów o reformie rolnej oraz przepisów o osadnictwie stanowi przedmiot wspólności ustawowej, o ile w dacie nabycia gospodarstwa w powyższym trybie (potwierdzonego aktem nadania wydanym na podstawie wspomnianego wyżej dekretu z dnia 6 września 1951 r., tj. w dniu 7 września 1951 r.) pozostawał w ustroju małżeńskiej wspólności majątkowej.

Jeśli nabycie gospodarstwa – z mocy samego prawa z dniem 7 września 1951 r. – nastąpiło w okresie trwania małżeństwa, to powinno być uznane za przedmiot wspólności ustawowej.

Postanowienie SN z dnia 7 września 1967 r., II CR 184/67

Standard: 12228 (pełna treść orzeczenia)

Zagadnieniem objęcia wspólnością ustawową gospodarstw rolnych nadanych w trybie przepisów o reformie rolnej zajmował się Sąd Najwyższy w wielu orzeczeniach, m.in. w orzeczeniu I CR 718/55; 3 CO 26/56; 2 CO 12/62.

W orzeczeniach tych Sąd Najwyższy zajął jednolite stanowisko, że działka nadana osadnikowi w ramach przepisów dotyczących przebudowy ustroju rolnego w czasie trwania małżeństwa stanowi jego dorobek i jako taka objęta jest wspólnością ustawową.

Wyrok SN z dnia 7 maja 1965 r., II CR 174/65

Standard: 29167 (pełna treść orzeczenia)