Wiek i stan zdrowia (choroba)

Przy ocenie braku winy, jako przesłanki przywrócenia terminu uchybionego przez stronę dotkniętą nawet ciężkim schorzeniem, należy uwzględniać wymaganie dołożenia należytej staranności człowieka przejawiającego dbałość o swe własne życiowo ważne sprawy. Choroba lub schorzenie, nawet przewlekłe, może być uznana za okoliczność usprawiedliwiającą niezachowanie terminu tylko wówczas, gdy rzeczywiście uniemożliwia podjęcie czynności procesowych, choćby przy pomocy osób trzecich. Natomiast odczuwane przez stronę dolegliwości lub okresowe zaostrzenia przewlekłego schorzenia nie mogą być potraktowane same w sobie jako przyczyna usprawiedliwiająca bezczynność strony.

Choroba może stanowić uprawdopodobnienie okoliczności uzasadniającej wniosek o przywrócenie terminu procesowego (art. 169 § 2 k.p.c.), ale uwzględnienie takiego wniosku wymaga jednoznacznych ustaleń, że wskazana jednostka chorobowa i dotyczące jej leczenia zalecenia medyczne stanowiły niedającą się usunąć przeszkodę w zachowaniu uchybionego terminu (por. postanowienie SN z dnia 22 marca 2005 r., II PZ 5/05).

O braku winy, uzasadniającym przywrócenie terminu, można mówić miedzy innymi w razie choroby strony działającej samodzielnie lub jej pełnomocnika procesowego, jeżeli stan zdrowia tych osób uniemożliwił podjęcie działania osobiście lub skorzystanie z pomocy innych osób, względnie jeżeli charakter choroby i zalecenia medyczne dotyczące jej leczenia stanowiły niedającą się usunąć przeszkodę w zachowaniu terminu. 

Uwzględnienia wymagają w tej mierze nie tylko ewentualne ograniczenia związane z obniżeniem sprawności fizycznej, lecz także wpływ stanu zdrowia na sytuację psychiczną strony lub pełnomocnika i związane z nim utrudnienia w prawidłowym wywiązywaniu się z powinności procesowych lub zabieganiu o pomoc ze strony osób trzecich (por. postanowienie SN z dnia 14 grudnia 2011 r., I CZ 142/1; z dnia 15 października 2014 r., V CZ 69/14 i z dnia 6 listopada 2014 r., II CZ 69/14, IV CZ 48/17).

Postanowienie SN z dnia 10 kwietnia 2019 r., II PZ 5/19

Standard: 60985 (pełna treść orzeczenia)

Jak wynika z art. 168 § 1 k.p.c. przywrócenie terminu jest możliwe wtedy, gdy strona nie dokonała w terminie czynności procesowej bez swojej winy. Przyjmuje się, że brak winy podlega ocenie na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w sposób uwzględniający obiektywny miernik staranności, jakiej można wymagać od strony należycie dbającej o swoje interesy. Przeszkoda, uzasadniająca przyjęcie uprawdopodobnienia braku winy, zachodzi wówczas, gdy dokonanie czynności w ogóle, tj. w sensie obiektywnym było niemożliwe albo nie można było oczekiwać od strony, że w danych okolicznościach zachowa wyznaczony termin procesowy. Możliwość przywrócenia terminu wyłączają nawet takie zachowania, którym można przypisać charakter lekkiego niedbalstwa (zob. m.in. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 8 listopada 2016 r., III CZ 41/16, nie publ.; z dnia 9 listopada 2016 r., II CZ 109/16, nie publ.; z dnia 3 lipca 2015 r., IV CZ 20/15, nie publ.).

W orzecznictwie Sądu Najwyższego wyjaśniono, że choroba może uzasadniać uwzględnienie wniosku o przywrócenie terminu prawa procesowego, ale tylko wówczas, gdy stanowi ona nadzwyczajne wydarzenie, którego skutków nie można przezwyciężyć. (zob. m.in. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 15 października 2014 r., V CZ 69/14, nie publ.; z dnia 20 stycznia 2011 r., I UZ 169/10, nie pub.).

Powołanie się przez powoda na okoliczności dotyczące dezorganizacji życia prywatnego, wynikające z braku własnego mieszkania i konieczności zmiany miejsca zamieszkania nie czyni zadość wymaganiu uprawdopodobnienia braku winy w uchybieniu terminowi do wniesienia apelacji. Jak trafnie wskazał Sąd Apelacyjny powód nie wyjaśnił, w jaki sposób wskazywana przez niego dezorganizacja wpłynęła na niedotrzymanie terminu, pomijając przy tym, że zmiana miejsca zamieszkania nie spowodowała po jego stronie niemożności odbioru przesyłek sądowych.

Postanowienie SN z dnia 15 września 2017 r., III CZ 31/17

Standard: 10864 (pełna treść orzeczenia)

W orzecznictwie i literaturze przyjmuje się, że o braku winy, uzasadniającym przywrócenie terminu, można mówić m.in. w razie choroby strony działającej samodzielnie lub jej pełnomocnika procesowego, jeżeli stan zdrowia tych osób uniemożliwił podjęcie działania osobiście lub skorzystanie z pomocy innych osób, względnie jeżeli charakter choroby i zalecenia medyczne dotyczące jej leczenia stanowiły niedającą się usunąć przeszkodę w zachowaniu terminu.

Uwzględnienia wymagają w tej mierze nie tylko ewentualne ograniczenia związane z obniżeniem sprawności fizycznej, lecz także wpływ stanu zdrowia na sytuację psychiczną strony lub pełnomocnika i związane z nim utrudnienia w prawidłowym wywiązywaniu się z powinności procesowych lub zabieganiu o pomoc ze strony osób trzecich (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 2011 r., I CZ 142/11, niepubl., z dnia 15 października 2014 r., V CZ 69/14, niepubl., i z dnia 6 listopada 2014 r., II CZ 69/14, niepubl.).

Postanowienie SN z dnia 18 sierpnia 2017 r., IV CZ 48/17

Standard: 11782 (pełna treść orzeczenia)