Sprzeczność rozwodu (separacji) z dobrem dziecka

Aspekt ekonomiczny, będący następstwem orzeczenia rozwodu, nie może wyłącznie przesądzać o tym, że dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków sprzeciwia się orzeczeniu rozwodu. Na tym tle SN zauważył, że ustawowe pojęcie "dobro dziecka" wymaga każdorazowo oceny sytuacji wspólnych małoletnich dzieci z punktu widzenia przyszłego, to jest po rozwodzie, zaspokojenia ich potrzeb i to nie tylko za pomocą świadczeń o charakterze majątkowym, ale również i o charakterze niemajątkowym. W każdym, przeto procesie o rozwód małżonków mających wspólne małoletnie dzieci sądy zobowiązane są wnikliwie badać wpływ skutków rozwodu na dobro tychże dzieci i wyjaśniać swoją ocenę takiego hipotetycznego wpływu za pomocą odpowiednich dowodów. W szczególności wymaga zbadania i oceny, czy rozwód nie spowoduje osłabienia emocjonalnej więzi z dziećmi tego z małżonków, przy którym dzieci nie pozostaną, w stopniu, który mógłby ujemnie wpłynąć na wykonywanie jego obowiązków rodzicielskich. Nie może jednak również tracić z pola widzenia i pomijać oceny stanów napięcia i ich skali między małżonkami ubiegającymi się o rozwód, jako czynników stwarzających tak niekorzystne warunki dla życia i rozwoju dzieci, że wzgląd na ich dobro sprzeciwia się odmowie orzeczenia rozwodu.

Wyrok SN z dnia 17 grudnia 1999 r., III CKN 850/99

Standard: 11206

W wytycznych z dnia 18.III.1968 r. III CZP 70/66 (OSNCP 1968, poz. 77) Sąd Najwyższy wskazuje przykładowo na szereg sytuacji, w których orzeczenie rozwodu może przynieść uszczerbek dla dobra małoletnich dzieci. Na szczególne podkreślenie zasługuje podniesiona w wytycznych potrzeba ochrony małżeństwa wielodzietnego. Wytyczne stanowią ponadto, że dla oceny, czy dobro dzieci nie ucierpi wskutek orzeczenia rozwodu, należy rozważyć m.in., czy rozwód nie spowoduje osłabienia więzi z dziećmi tego z małżonków, przy którym dzieci nie pozostają, w stopniu mogącym ujemnie wpłynąć na wykonanie jego obowiązków rodzicielskich, czy po rozwodzie zaspokojone zostaną potrzeby materialne i moralne dzieci co najmniej w takim zakresie, w jakim są zaspokajane obecnie, czy utrzymanie status quo w stosunkach wzajemnych rodziców będzie dla dzieci bardziej korzystne niż orzeczenie rozwodu. Sąd Najwyższy polecił ponadto brać pod uwagę: wiek dzieci, ich dotychczasowe stosunki z rodzicami, jak również stan ich zdrowia i stopień ich wrażliwości. Powołane wytyczne podkreślają również, że sądy są obowiązane na podstawie szczegółowo ustalonych okoliczności uzasadnić swój pogląd co do tego, czy i jaki wpływ na sytuację wspólnych małoletnich dzieci stron wywiera rozstrzygnięcie w sprawie o rozwód zarówno wtedy, gdy rozwód orzekają, jak i wtedy, gdy żądanie rozwodu, z powodu jego sprzeczności z dobrem małoletnich dzieci, ulega oddaleniu. Wymaga to właściwego uwzględnienia okoliczności dotyczących sytuacji dzieci przy zbieraniu materiału dowodowego w toku całego postępowania o rozwód, a nie tylko w końcowej jego fazie.

Należy stwierdzić, że wskazania te są często przez sądy pomijane. Wypadki oddalenia powództwa o rozwód ze względu na dobro dzieci są nader rzadkie i tylko w tych wypadkach sądy dość szczegółowo uzasadniają swoje rozstrzygnięcie. Inaczej przedstawiają się uzasadnienia wyroków uwzględniających powództwo, stanowiące przytłaczającą większość orzeczeń. Sądy nierzadko posługują się wówczas stereotypową formułą, że dobro dzieci nie ucierpi wskutek rozwodu, nie przytaczając żadnych bliższych okoliczności na poparcie tego poglądu.

Ta jednostronność doprowadza do zwichnięcia równowagi pomiędzy interesem małżonka dążącego do rozwodu a interesem dziecka na niekorzyść tego ostatniego. Wspomniano już wcześniej, że sytuacja ta uwzględnia się szczególnie wyraźnie przy tzw. zgodnych rozwodach. W mniejszym zakresie występuje ona również w tych sprawach, w których jeden z małżonków sprzeciwia się rozwodowi i w których prowadzi się pełne postępowanie dowodowe.

Uchwała SN z dnia 9 czerwca 1976 r., III CZP 46/75, wytyczne

Standard: 11403 (pełna treść orzeczenia)