Zaniechanie przez sąd orzekania o winie

Zgodnie z art. 57 k.r.o., sąd, orzekając rozwód, orzeka także, czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia, jednakże na zgodne żądanie małżonków sąd zaniecha orzekania o winie. W tym wypadku następują skutki takie, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy.

Małżonek, który może wystąpić z żądaniem zaniechania orzekania o winie zarówno przed sądem pierwszej, jak i drugiej instancji, może też cofnąć to żądanie, tak jak i zgodę na orzeczenie rozwodu, aż do chwili zamknięcia rozprawy w drugiej instancji. Jej dokonaniu w postępowaniu apelacyjnym nie stoi na przeszkodzie wynikający z art. 383 KPC zakaz rozszerzania żądania w tym postępowaniu oraz występowania z nowymi roszczeniami.

Odwołanie czynności procesowej doznaje ograniczenia w czasie; może być ono złożone dopóty, dopóki nie nastąpi skutek odwoływanej czynności, który w zasadzie powstaje w chwili uprawomocnienia się orzeczenia wydanego na jej podstawie. Zatem w postępowaniu apelacyjnym strona procesu rozwodowego może cofnąć wyrażone przed sądem pierwszej instancji żądanie zaniechania orzekania o winie rozkładu pożycia.

Cofnięcie żądania zaniechania orzekania o winie przed sądem drugiej instancji nie musi w każdym przypadku prowadzić do konieczności przekazania sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania. Potrzeba taka może powstać jedynie wówczas, gdy konieczne stanie się przeprowadzenie postępowania dowodowego co do winy rozkładu pożycia w całości (art. 386 § 4 KPC). Będzie tak wówczas, gdy sąd pierwszej instancji, z naruszeniem art. 56 § 3 KRO, w ogóle nie przeprowadził postępowania dowodowego w zakresie winy lub też postępowanie dowodowe zostało ograniczone na podstawie art. 442 KPC.

Małżonek, który odwołuje wyrażoną przed sądem pierwszej instancji zgodę na nieorzekanie o winie powinien już w apelacji powołać nowe fakty i dowody dotyczące winy współmałżonka oraz wykazać, że ich powołanie przed sądem pierwszej instancji nie było możliwe, gdyż wówczas jeszcze nie istniały, lub o nich nie wiedział, albo też zachodziły istotne przyczyny usprawiedliwiające niemożność ich przedstawienia albo że potrzeba powołania się na nie wynikła później (art. 368 § 1 pkt 4 KPC). Nie jest skuteczne samo tylko przytoczenie nowych okoliczności faktycznych i dowodów; wtedy sąd apelacyjny opiera orzeczenie o winie na materiale procesowym zgromadzonym przed sądem pierwszej instancji

Uchwała SN z dnia 24 listopada 2006 r., III CZP 106/06

Standard: 11195 (pełna treść orzeczenia)

Art. 57 k.r.o. nakłada na sąd obowiązek - w razie orzeczenia rozwodu - rozstrzygnięcia i zamieszczenia w sentencji wyroku ..."czy i które z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia". Zaniechanie orzekania o winie może nastąpić tylko w wypadku zgłoszenia takiego zgodnego żądania przez małżonków. Sąd jest związany tym zgodnym żądaniem nieorzekania o winie (art. 57 § 2 k.r.o.). Tego rodzaju oświadczenie procesowe jest oświadczeniem woli. Strony wyraziły swoją - a można przyjąć, że zgodną - wolę co do przedmiotu orzekania w procesie rozwodowym. Oświadczenie to wywołuje określone skutki procesowe, a także materialnoprawne w zakresie, w jakim obowiązujące przepisy łączą uprawnienia lub obowiązki z nieorzekaniem o winie, np. co do alimentowania. O skutkach z tego wynikających sąd może, a w niektórych przypadkach powinien pouczyć małżonków. Jednakże, jeżeli takie stanowisko zostanie podtrzymane, jest ono dla sądu wiążące.

Wniosek stron dotyczący zaniechania orzekania o winie, nie podlega takim kontrolnym uprawnieniom sądu orzekającego, jakie sprawuje on nad czynnościami dyspozytywnymi (cofnięcie pozwu, zrzeczenie się roszczenia). Zaniechanie orzekania o winie może nastąpić tylko w wypadku zgłoszenia takiego zgodnego żądania przez małżonków. Sąd jest związany zgodnym żądaniem nieorzekania o winie (art. 57 § 2 k.r.o.). Tego rodzaju oświadczenie procesowe jest oświadczeniem woli, wywołującym określone skutki procesowe (wyznacza przedmiot orzekania i określa wiążąco zakres kognicji sądu), a także materialnoprawne w zakresie, w jakim obowiązujące przepisy łączą uprawnienia lub obowiązki z nieorzekaniem o winie, np. co do alimentowania. O skutkach z tego wynikających sąd może, a w niektórych przypadkach powinien pouczyć małżonków. Jednakże, jeżeli takie stanowisko zostanie podtrzymane, jest ono dla sądu wiążące.

Skuteczne zgłoszenie w sprawie o rozwód żądania zaniechania orzekania o winie obojga małżonków wyłącza dopuszczalność dowodzenia winy pozostałego przy życiu małżonka w procesie wytoczonym na podstawie art. 940 k.c.

Uchwała SN z dnia 2 lipca 1985 r. III CZP 39/85

Standard: 11196 (pełna treść orzeczenia)