Wznowienie postępowania wieczystoksięgowego (art. 626[3] k.p.c.)

Ewentualne wadliwości wpisu w księdze wieczystej, nawet wynikające z uchybień stanowiących podstawy wznowienia postępowania, nie mogą być usuwane w drodze wznowienia postępowania wieczystoksięgowego. Zgodnie z art. 626 [3] k.p.c. w postępowaniu wieczystoksięgowym nie stosuje się przepisów o wznowieniu postępowania. Z brzmienia tego unormowania wynika jednoznacznie, że w tym postępowaniu zostało przez ustawodawcę wyłączone stosowanie art. 524 k.p.c. dopuszczające wznowienie postępowania na żądanie zainteresowanego, który nie był uczestnikiem postępowania zakończonego postanowieniem orzekającym, co do istoty. Wyłączenie to nie doznaje żadnych wyjątków, a więc także w odniesieniu do podstawy wznowienia z przyczyny nieważności postępowania (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 4 września 1969 r., III CZP 58/69, OSNC 1970/10/169 a także postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 sierpnia 2006 r., II CSK 84/06, nie publ.).

Eliminacja uskutecznionego w księdze wieczystej wpisu, poza wyjątkowym rozwiązaniem przewidzianym w art. 10 u.k.w.h., może także nastąpić przez jego wykreślenie, ale tylko, jeżeli istnieje do tego podstawa w dokumentach wskazanych w art. 31-34 u.k.w.h., Wnioskodawczyni nie przedstawiła takich dokumentów, jak też nie przedstawiła orzeczenia sądu wykazującego niezgodność między treścią księgi wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym, o którym mowa w art. 31 ust. 2 u.k.w.h.

Postanowienie SN z dnia 29 września 2017 r., V CSK 12/17

Standard: 10837 (pełna treść orzeczenia)

Zgodnie z art. 626 [8] § 2 k.p.c., nawiązującym do treści uchylonego art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 125, poz. 1368 z późn. zm. - dalej: "u.k.w.h."), sąd, rozpoznając wniosek o wpis, bada jedynie treść i formę wniosku, dołączonych do wniosku dokumentów oraz treść księgi wieczystej. Przytoczony przepis wyznacza zakres kognicji sądu w postępowaniu wieczystoksięgowym, zarówno sądu pierwszej instancji rozpoznającego wniosek o wpis, jak i sądu drugiej instancji rozpoznającego apelację od wpisu (zob. m. in. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 27 kwietnia 2001 r., III CKN 354/00, OSNC 2001, Nr 12, poz. 183 i z dnia 6 października 2006 r., V CSK 214/06, nie publ.).

W orzecznictwie podkreśla się, że kognicja ta nie ma charakteru wyłącznie formalnego; obowiązek badania treści dokumentu dołączonego do wniosku o wpis mieści bowiem w sobie konieczność przeprowadzenia oceny, czy dokument ten stanowi uzasadnioną podstawę wpisu. W postępowaniu wieczystoksięgowym na sądzie spoczywa obowiązek zbadania czynności materialnej stanowiącej podstawę wpisu zarówno pod względem formalnoprawnym, jak i pod względem jej skuteczności materialnej; powinien on dokonać oceny, czy czynność ta uzasadnia powstanie, zmianę lub wygaśnięcie prawa, które ma być wpisane do księgi wieczystej lub z niej wykreślone. Podstawę tej oceny mogą stanowić ustalenia mające oparcie w treści wniosku, dołączonych do niego dokumentów oraz księgi wieczystej. Sąd nie może prowadzić postępowania dowodowego wykraczającego poza granice zakreślone w art. 626 [8] § 2 k.p.c. ani uwzględniać dalszych okoliczności niewynikających z wskazanych w tym przepisie dowodów (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z 20 stycznia W uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 2016 r., III CZP 86/15 (OSNC 2016, nr 7-8, poz. 81) zwrócono uwagę, że sąd w postępowaniu wieczystoksięgowym nie może dopuścić do wpisu wtedy, gdy sprzeciwiają się temu fakty powszechnie znane lub znane mu urzędowo. Trudno bowiem byłoby zaakceptować pogląd, że nie mógłby on uwzględnić znanych mu urzędowo faktów nawet w sytuacji, w której wpis do księgi wywoływałby skutki niezgodne z powszechnie obowiązującym prawem. Stałoby to w sprzeczności z zasadą prawdziwości wpisów oraz z zasadą ich jawności (art. 1, art. 2 i art. 3 u.k.w.h.).

Funkcją postępowania wieczystoksięgowego nie jest jedynie ewidencjonowanie stanu prawnego nieruchomości. Możliwość usunięcia niezgodności stanu prawnego ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym w wyniku uwzględnienia powództwa przewidzianego w art. 10 u.k.w.h. nie wyłącza obowiązku sądu zapobiegania dokonywaniu wadliwych wpisów. Nie można tracić z pola widzenia, że niekiedy wpis do księgi ma charakter konstytutywny i byłoby sprzeczne z ekonomią procesową świadome dokonywanie przez sąd niezgodnego z prawdą wpisu oraz zmuszanie zainteresowanego uczestnika postępowania do wytoczenia powództwa o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.

Stojąc na gruncie tego zapatrywania, aprobowanego przez skład orzekający, nie można podzielić zarzutu skarżącej, wskazującego na przekroczenie - w toku rozpoznawania zgłoszonego przez nią wniosku - zakresu kognicji, określonej w art. 626 [8] § 2 k.p.c. Skoro podstawę wnioskowanego wpisu miała stanowić umowa przeniesienia prawa użytkowania wieczystego gruntu i prawa własności posadowionego na niej budynku, to badanie skuteczności materialnoprawnej tej czynności mieściło się w ramach kompetencji Sądów obu instancji.

Postanowienie SN z dnia 17 stycznia 2017 r., IV CSK 434/16

Standard: 11775 (pełna treść orzeczenia)