Uchwała z dnia 1969-09-04 sygn. III CZP 58/69

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 58/69

Uchwała z dnia 4 września 1969 r.

Przewodniczący: sędzia J. Majorowicz (sprawozdawca). Sędziowie: W. Markowski, Z. Trybulski.

Sąd Najwyższy w sprawie skargi Kółka Rolniczego w Z. przeciwko Kółku Rolniczemu w K. o wznowienie postępowania o założenie księgi wieczystej Kw. nr (...) Państwowego Biura Notarialnego w Olkuszu, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Krakowie postanowieniem z dnia 4 czerwca 1969 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy dopuszczalne jest wznowienie w trybie art. 524 § 2 k.p.c. postępowania o założenie księgi wieczystej?"

postanowił udzielić następującej odpowiedzi:

Wznowienie w trybie art. 524 § 2 k.p.c. postępowania o założenie księgi wieczystej jest niedopuszczalne.

Uzasadnienie faktyczne

Przedstawione Sądowi Najwyższemu przez Sąd Wojewódzki w Krakowie w trybie art. 391 k.p.c. zagadnienie prawne powstało na tle następującego stanu faktycznego.

Kółko Rolnicze w Z. wniosło skargę o wznowienie postępowania, w wyniku którego dla działki nr 98 o powierzchni 9 ha 26 a 80 m² w Z. została założona nowa księga wieczysta nr (...) Państwowego Biura Notarialnego w Olkuszu, a w jej dziale II wpisano jako właściciela Kółko Rolnicze w K. Strona skarżąca twierdzi, że to ona, a nie Kółko Rolnicze w K. jest właścicielką i posiadaczką tej działki z mocy orzeczenia Urzędu Wojewódzkiego w Kielcach z dnia 15 czerwca 1934 r., że w postępowaniu o założenie księgi wieczystej nie brała udziału na skutek tego, iż Kółko Rolnicze w K. podało fałszywy stan rzeczy i zataiło prawa strony skarżącej. Kółko Rolnicze w Z. wniosło o wznowienie postępowania o założenie tej księgi, o dopuszczenie i przeprowadzenie zgłoszonych w skardze dowodów oraz o wpisanie tego Kółka jako właściciela powyższej działki.

Sąd Powiatowy - przyjmując, że do rozpoznania sporów o prawa majątkowe między kółkami rolniczymi właściwe są komisje arbitrażowe oraz że w sprawie chodzi o własność nieruchomości, czego skarżący może dochodzić w trybie skargi o uzgodnienie stanu księgi wieczystej ze stanem prawnym - odrzucił skargę o wznowienie z powodu niedopuszczalności drogi sądowej (art. 199 § 1 k.p.c.).

Postanowienie to zaskarżyło Kółko Rolnicze w Z.

Jak słusznie zwraca uwagę Sąd Wojewódzki w uzasadnieniu swego postanowienia, nie budzi wątpliwości fakt, że postępowanie przy zakładaniu ksiąg wieczystych toczy się w szczególnym trybie i regulowane jest szczególnym aktem normatywnym, a mianowicie rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.V.1947 r. o postępowaniu przy zakładaniu ksiąg wieczystych (Dz. U. Nr 45, poz. 235 z późn. zm.).

Stosownie do przepisów ustawy z dnia 16.XI.1964 r. o przekazaniu państwowym biurom notarialnym prowadzenia ksiąg wieczystych (Dz. U. Nr 41, poz. 278) państwowe biura notarialne są właściwe do wydawania postanowień o wpisach w księgach wieczystych, środki zaś odwoławcze rozpoznają sądy powszechne. Z tego względu nie można uznać za słuszne stanowiska Sądu Powiatowego odrzucającego skargę o wznowienie postępowania w zakończonej prawomocnie sprawie o założenie księgi wieczystej tylko z tej przyczyny, że obie strony są jednostkami gospodarki uspołecznionej.

Natomiast, jak słusznie podkreśla Sąd Wojewódzki, nasuwa się wątpliwość, czy w ogóle skarga o wznowienie postępowania w sprawie o założenie księgi wieczystej jest dopuszczalna. Stosownie do art. X § 1 przep. wprow. k.p.c. z 1964 r., jeżeli dotychczasowe przepisy powołują się na uchylone przepisy dotyczące przedmiotów unormowanych w kodeksie postępowania cywilnego lub niespornego albo odsyłają ogólnie do przepisów tych postępowań, stosuje się odpowiednio w tym zakresie przepisy nowego kodeksu postępowania cywilnego. Z brzmienia tego przepisu wynikałoby więc, że również do postępowania przy zakładaniu ksiąg wieczystych należy stosować odpowiednie przepisy k.p.c., a więc także przepisy art. 524 § 2 k.p.c. i przepisy związkowe, normujące wznowienie postępowania, z księgi I tytułu VI działu VI k.p.c. Pogląd taki nie byłby jednak uzasadniony w odniesieniu do postępowania dotyczącego założenia ksiąg wieczystych i wpisów w nich dokonanych.

Zauważyć należy, że art. X § 1 przep. wprow. k.p.c. nakazuje stosować przepisy k.p.c. "odpowiednio". Oznacza to, że nie będą one miały zastosowania do takich sytuacji, gdy obowiązujące przepisy przewidują szczególny tryb postępowania oraz gdy z istoty danej instytucji prawnej wynika, iż "odpowiednie" stosowanie przepisów k.p.c. o wznowienie postępowania byłoby niezgodne z założeniami tej instytucji. Tak zaś ma się rzecz, jeśli chodzi o założenie księgi wieczystej oraz o wpisy w niej dokonane. Stosownie bowiem do art. 20 i 21 prawa rzeczowego, otrzymanych w mocy przez art. III pkt 3 przep. wprow. k.c., wpisy korzystają z rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych, wobec czego przyjęcie dopuszczalności wznowienia postępowania w trybie art. 524 § 2 k.p.c. powodowałoby - jak słusznie zwraca na to uwagę Sąd Wojewódzki - konieczność dopuszczenia możliwości uchylenia przepisu o rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych w stosunku do osób, które w dobrej wierze i odpłatnie nabyły prawa rzeczowe (art. 20 pr. rzecz.) lub w dobrej wierze spełniły świadczenie (art. 21 pr. rzecz.) w zaufaniu do istniejącego wpisu w księdze wieczystej. Taki wniosek, podważający istotę instytucji ksiąg wieczystych i zasadę wiary publicznej tych ksiąg, byłby oczywiście niemożliwy do przyjęcia. Dlatego też na postawione pytanie należało dać odpowiedź przeczącą. Sprawa usunięcia niezgodności treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym musi być realizowana jedynie w trybie przez ustawę przewidzianym, a więc w drodze powództwa na zasadzie art. 23 pr. rzecz.

Z tych względów na przedstawione pytanie udzielono odpowiedzi jak w sentencji uchwały.

OSNC 1970 r., Nr 10, poz. 169