Droga sądowa w sprawach obsady funkcji i członkostwa w kościele lub innym związku wyznaniowym
Droga sądowa w spawach wewnętrznych stowarzyszeń, związków, kościołów Kościelne osoby prawne
Artykuł 2 ust. 1 ustawy z dnia 20 lutego 1997 r. o stosunku Państwa do gmin wyznaniowych żydowskich w Rzeczypospolitej Polskiej (jedn. tekst: Dz.U. z 2014 r., poz. 1798) powinien być interpretowany w ten sposób, że jeżeli osoba wyznania mojżeszowego odpowiada przesłankom określonym w tym przepisie i zamierza przystąpić do właściwej gminy wyznaniowej żydowskiej, to gmina w zasadzie nie ma prawa odmówić przyjęcia takiej osoby w poczet swoich członków.
Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 12 marca 2016 r., IV CSK 529/15 przyjął, że w sprawie o stwierdzenie ważności uchwały kościoła lub związku wyznaniowego dotyczącej obsady funkcji w tym kościele lub związku droga sądowa jest niedopuszczalna. W sprawie sądy rozpoznawały powództwo o stwierdzenie nieważności uchwały Kongresu Muzułmańskiego w przedmiocie wyboru Muftiego Muzułmańskiego Związku Religijnego w Rzeczypospolitej Polskiej. Sąd Najwyższy uznał m.in., że Związek korzysta z autonomii i niezależności w „swoim zakresie” w rozumieniu i w granicach zakreślonych przez art. 25 ust. 3 Konstytucji, a regulacje ustawy o stosunku Państwa do Muzułmańskiego Związku Religijnego w Rzeczypospolitej Polskiej (np. art. 6 ust. 1, art. 7, 8 ust. 3 i art. 9) w granicach, w których mogłyby z tym kolidować, nie mogą stać temu na przeszkodzie, w granicach zaś, w których są akceptowane przez Związek, mogą być traktowane jako jego własne prawo odnoszące się do tego zakresu. Wskazał w konkluzji, że gwarancja autonomii i niezależności Związku w ramach „swojego zakresu”, statuowana w art. 25 ust. 3 Konstytucji, implikuje niedopuszczalność ingerencji sądu jako organu władzy państwowej w „swój zakres” Związku, a więc także niedopuszczalność sądowej oceny prawidłowości stosowania własnego prawa przez Związek, w tym co do wyboru Muftiego Związku.
Kwestia wyboru np. członków zarządu nie podlega kontroli merytorycznej w takich korporacjach, jak spółdzielnie czy spółki kapitałowe i stanowi dyskrecjonalne uprawnienie właściwego organu. Natomiast stosownej kontroli mogą podlegać kwestie związane z członkostwem w kościele lub innym związku wyznaniowym. Stosunek członkostwa ma niewątpliwie charakter cywilnoprawny, skoro kościół (inny związek wyznaniowy) ma osobowość prawną jako całość lub mają ją jego wyodrębnione jednostki, a prawo wewnętrzne kościoła (innego związku wyznaniowego) jest statutem osoby prawnej w rozumieniu art. 35 i 38 k.c. (zob. uchwała SN z dnia 19 grudnia 2008 r., III CZP 122/08; postanowienie SN z dnia 12 stycznia 2011 r., CSK 182/10; wyrok SN z dnia 13 kwietnia 2012 r., I CSK 451/11).
Wyrok SN z dnia 15 września 2017 r., III CSK 241/16
Standard: 10834 (pełna treść orzeczenia)
W sprawie o stwierdzenie ważności uchwały kościoła lub związku wyznaniowego dotyczącej obsady funkcji w tym kościele lub związku droga sądowa jest niedopuszczalna.
Postanowienie SN z dnia 12 maja 2016 r., IV CSK 529/15
Standard: 15611 (pełna treść orzeczenia)