Prawo do grobu
Prawo pochowania zwłok ludzkich (art. 10 u.c.c.z.)
Żeby zobaczyć pełną treść należy się zalogować i wykupić dostęp.
Dokonanie pochówku w grobie przeznaczonym do pomieszczenia zwłok więcej niż jednej osoby nie powoduje nabycia uprawnień majątkowych do dysponowania wolnymi miejscami pochówkowymi.
W orzecznictwie oraz w literaturze powszechnie używa się określenia „prawo do grobu” lub „prawo do dysponowania grobem”, które obejmuje szereg wzajemnie sprzężonych uprawnień o charakterze majątkowym i niemajątkowym. Praktyka używania tego określenia może być zaakceptowana jedynie z zastrzeżeniem, że stanowi ono wyraz skrótu myślowego, a w rzeczywistości nie chodzi o jedno prawo podmiotowe, które w zależności od sytuacji składa się z uprawnień o różnym charakterze. Takiego prawa nie zna obowiązujący system prawny.
Z praktycznego punktu widzenia przy podejmowaniu dyspozycji prawnych i faktycznych odnoszących się do miejsca pochowku często dochodzi natomiast do sytuacji, w której konieczne jest uwzględnienie różnych praw podmiotowych, przy czym ich splot jest właśnie „prawem do grobu” w powyższym rozumieniu. Prawo takie nie ma jednak własnej minimalnej, charakterystycznej treści, co byłoby konieczne dla wyróżnienia odrębnego typu prawa podmiotowego. Możliwa jest przy tym także sytuacja, w której różnego rodzaju uprawnienia do tego samego grobu przysługują różnym podmiotom.
Prawo do grobu, w którym nie została jeszcze złożona żadna osoba zmarła, ma charakter wyłącznie lub „przede wszystkim” majątkowy (por. m.in. uchw. SN z 2 grudnia 1994 r., III CZP 155/94; wyr. SN z 3 grudnia 2010 r., I CSK 66/10; wyr. SN z 14 października 2011 r., III CSK 340/10). Prawem takim można rozporządzać.
Elementy niemajątkowe prawa do grobu mają dominujący charakter w stosunku do elementów majątkowych. Odrzucenie założenia o istnieniu jednolitego prawa do grobu nakazuje odczytywać to stanowisko w ten sposób, że prawo osobiste do kultu pamięci osoby zmarłej ma dominujące znaczenie w stosunku do uprawnień majątkowych wynikających z umowy zawartej z zarządcą cmentarza, które nie mogą być wykonywane w sposób naruszający prawo osobiste. Z chwilą powstania tego ostatniego wykonywanie istniejących praw majątkowych ulega więc ograniczeniu. Wniosek ten pozostaje w zgodzie z ogólnym założeniem ustawodawcy, który wyżej ceni dobra o charakterze osobistym od dóbr majątkowych (por. art. 142 k.c.).
Wyrok SN z dnia 24 czerwca 2019 r., III CSK 267/17
Standard: 43867 (pełna treść orzeczenia)
Prawo do grobu (w przypadku jego naruszenia przez zarządcę) wywołuje skutki o charakterze obligacyjnym (może powodować odpowiedzialność odszkodowawczą zarządcy).
Ze względu na swoją istotę i związek kultem pamięci osób zmarłych (traktowanym jako dobro osobiste) prawo do grobu podlegać może ochronie przy (odpowiednim) zastosowaniu przepisów o ochronie dóbr osobistych. Stąd też naruszenie umowy przez zarządcę w określonej sytuacji faktycznej może by kwalifikowane zarazem jako naruszenie dobra osobistego osoby uprawnionej do grobu.
Prawo do grobu zawiera w sobie kompetencje do wykonywania władztwa nad grobem (odpowiadającego posiadaniu zależnemu) a więc decydowania o sposobie zabudowy i zagospodarowania miejsca pochówku czy też sposobie jego wykorzystania na groby kolejnych zmarłych. Prawo to ma czasowy charakter (zgodnie z ustawą o cmentarzach i chowaniu zmarłych zasadą jest, że trwa 20 lat od daty pochówku), lecz na żądanie uprawnionego i za odpowiednią opłatą może zostać przedłużone na kolejny okres (art. 7 ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych). Czas trwania praw może być także inaczej wydłużony w umowie z zarządcą cmentarza.
Prawo to jest ograniczone przez prawa innych osób, których dobrem osobistym będzie kult pamięci zmarłego pochowanego w grobie nawet jeśli nie zawarły one umowy z zarządcą.
prawo to nie podlega dziedziczeniu i nie jest związane (uzależnione) od kolejności uprawnionych do pochowania zmarłego przedstawionej w art. 10 ustawy z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 912, dalej cytowana jako ustawa o cmentarzach i chowaniu zmarłych). Niezbędnym elementem tego prawa jest założenie grobu. W takiej sytuacji według utrwalonych w judykaturze (i niekwestionowanych w nauce) zapatrywań, osobom których dobrem osobistym jest kult pamięci zmarłego pogrzebanego w tym grobie, przysługuje m.in. uprawnienie (traktowane jako element prawa do grobu) do decydowania o pogrzebaniu w tym samym grobie innej osoby (a także prawo sprzeciwu wobec takiego zamiaru wyrażanego przez inne osoby). Jeśli kult pamięci pogrzebanego w grobie zmarłego jest dobrem osobistym kilku osób, decyzje takie powinny być podejmowane wspólnie a w przypadku sporów i niemożności dojścia do zgody osoby te w oparciu o przepisy dotyczące ochrony dóbr osobistych mogą domagać się odpowiednich rozstrzygnięć przez sąd (np. usunięcia kolejnych zwłok, jeśli ich złożenie w grobie narusza w konkretnej sytuacji prawo do pamięci osoby pogrzebanej uprzednio w tej samej mogile.
Wyrok SA w Szczecinie z dnia 5 lipca 2018 r., I ACa 24/18
Standard: 70653 (pełna treść orzeczenia)
Standard: 10727
Standard: 67202
Standard: 25356
Standard: 25357
Standard: 43824
Standard: 25360
Standard: 43812
Standard: 16052